İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
Hz. Ömer'in İran’ı fethiyle
Türkler ile Müslümanlar ilk kez komşu oldu. (Nihavent Savaşı)
Hz. Osman döneminde;
Müslümanlar ile Hazarlar mücadele etti.
Emeviler Döneminde Müslümanlar
ile Türkler (Türgişler) mücadele etti.
TALAS SAVAŞI (751):
Ortaasya’nın hakimiyeti için
Abbasiler ile Çinliler 751’de Talas Savaşında karşı karşıya geldi. Karluk,
Yağma, Çiğil Türk boylarının yardımıyla Abbasiler bu savaştan galip
çıktı.
Talas savaşından sonra
Türklerin İslamiyetle yakından tanışma imkanı bulması, Abbasilerin izlediği
hoşgörülü politika ve Abbasi devlet yönetiminde Türklerin görev alması
İslamiyet’in kabulünde etkili oldu.
Bu savaşta Müslümanlar
Çinlilerden matbaa, kağıt, barut, mürekkep ve pusula gibi buluşları öğrendi.
Abbasiler öğrendikleri bu buluşları ülkelerine götürdü. Abbasiler zamanında
buluşların kullanılması ve geliştirilmesiyle İslam Medeniyeti en parlak devrini
yaşamıştır.
Türklerin Göktanrı inancındaki
tek tanrı, evrenin yaratılması, kurban kesmek, cennet-cehennem, ahiret inancı
gibi benzerlikler Türklerin İslamiyeti kabul etmesini kolaylaştırmıştır.
KARAHANLILAR (840-1212)
Karluk, Yağma ve Çiğil Türk
boyları bir araya gelmesiyle Kırgızistan/Orta Asya’da kuruldu.
Bilge Kül Kadirhan tarafından
840 yılında kuruldu, en parlak devir Yusuf Kadirhan'ın zamanında yaşandı.
İslamiyeti kabul eden ilk
Karahanlı hükümdarı olan Saltuk Buğra han, Müslüman olduktan sonra Abdulkerim
adını almıştır.
Türklerin anayurdunda
kurulduğu için halkı ve yöneticileri Türk’tür bu nedenle devlet uzun ömürlü
olmuştur. Devlet zayıflayınca 2’ye ayrıldı. Doğu Karahanlılara; Karahitaylılar
son verdi Batı Karahanlılara: Harzemşahlılar son verdi
Karahanlılara ait edebi eserler
Divanı Lügatıt Türk (Kaşgarlı
Mahmut),
Kutadgu Biliğ (Yusuf Has
Hacip)
Divanı Hikmet (Ahmet
Yesevi),
Atabetül Hakayık (Edip Ahmet
Yükneki)
GAZNELİLER (963-1187)
Afganistan’ın Gazne şehrinde
Alp Tekin tarafından kurulmuştur.
Gazneli Mahmut (En parlak
Dönem)
Sultan Unvanı Abbasi halifesi
tarafından Gazneli Mahmut’a verildi
Hindistan’a; Dini, Siyasi ve
Ekonomik nedenlerden 17 sefer düzenlemiştir.
Dandanakan Savaşında Büyük
Selçuklulara yenildi, devlet zayıfladı ve Afganistan’ın yerli halkı Gurlular
tarafından yıkıldı.
TOLUNOĞULLARI VE AKŞİTLER (9. VE 10.
YY)
Mısır coğrafyasında kurulmuş
olan bu devletlerin yerli halkı Arap, yöneticileri Türk’tür bu sebeple
devletler uzun ömürlü olmamıştır.
Bu devletlerin kurucuları
Abbasi Halifesi tarafından mısıra vali olarak atanmış kişilerdir, Abbasilerin
zayıfladığı dönemlerde bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir (Tevaifimülk)
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1038-1157)
İran’ın Horasan bölgesinde
Selçuk bey tarafından kuruldu. (Oğuz Türkleri)
Tuğrul (siyasi) ve çağrı (askeri) beyler
dönemi:(1040-1063)
1040 Dandanakan savaşında
Gaznelileri yenen Selçuklu devleti güçlenmeye; Gazneliler ise zayıflamaya
başladı
1048 Pasinler Savaşında
Selçuklular Bizanslıları yenmişlerdir ve Bizans vergiye bağlandı. -Abbasi
Halifesi tarafından Tuğrul Beye ‘’Doğunun ve Batının Hükümdarı ‘’ unvanı
verildi.
Alparslan Dönemi: (1063-1072)
1071 Malazgirt savaşında
Bizanslıları bozguna uğratan Selçuklular Anadolu’nun Kapıları açıldı.
Bu savaştan sonra Anadolu’yu
yurt edinmek amacıyla fetihler yapıldı ve Anadolu’da; iç işlerinde bağımsız,
dış işlerinde ise Selçuklulara bağlı birinci dönem Türk beylikleri kuruldu.
(Danişmentli, Mengücek, Saltuklu, Artuklu, Çaka bey.)
Selçuklu devleti yıkıldıktan
sonra bağımsızlıklarını ilan eden bu beylikler daha sonra Anadolu Selçuklu
devletinin hâkimiyetine girmişlerdir.
Melikşah Dönemi(1072-1092)
Selçukluların En parlak dönemi
yaşanmıştır.
Bu dönemde batini tarikatı
olan haşhaşilerle mücadele edilmiştir.
Dönemin en önemli devlet adamı
sadrazam Nizamülmülktür. (29 yıl sadrazamlık görevi-siyasetname eseri)
Bilim ve kültüre önem
verilmiş, Celali Takvim bu dönemde Ömer hayam tarafından hazırlandı (Melik şah
takvimi)
Bağdat merkezli olmak üzere
birçok şehirde Nizamiye Medresesi açıldı
Sultan Sencer
Karahitaylılarla yapılan
Katvan savaşından sonra Selçuklu devleti yıkılış dönemine girdi.