İNKILAP TARİHİ İLKLER VE ENLER
o
Balkan Savaşlarından sonra Osmanlıcılık ve
Ümmetçilik düşüncesinin yerini Türkçülük akımı aldı
o
Dünya Savaşından sonra galip devletlerin
dünya politikalarını belirlemek için yaptığı ilk toplantı Paris Barış
Konferansıdır (1919)
o
Dünya Savaşı sonunda en kazançlı çıkan
devlet ABD’dir
o
Dünya Savaşı sonunda imzalanan ilk barış
antlaşması İtilaf Devletleri ile Almanya arasında imzalanan Versailles’dir.
(Versay)
o
Dünya Savaşında Osmanlı topraklarının
paylaşıldığı ilk gizli antlaşma 1916 tarihli Sykes Picot Antlaşması’dır
o
Dünya Savaşından çekilen ilk devlet
Japonya’dır
o
Dünya Savaşından çekilen ilk ittifak devleti
Bulgaristan’dır.
o
Dünya Savaşını kısa sürede bitiren en önemli
gelişme ABD’nin savaşa girmesidir
o
Dünya Savaşında ilk kez Tank, denizaltı,
Kimyasal silahlar kullanılmıştır
o
Balkan Savaşının sonunda Türkçülük akımı ilk
kez devlet politikası haline gelmiştir
o
İşgallere karşı ilk tepki güneyde
Fransızlara karşı gerçekleşmiştir
o
İtilaf Devletleri arasında Anadolu’nun
paylaşımı konusunda ilk görüş ayrılıkları Paris Barış Konferans’ında ortaya
çıkmıştır
o
İtilaf Devletleri, Paris Barış
Konferansı’nda ilk kez İzmir ve çevresinin Yunanistan’a verilmesine karar verdi
o
İtilaf Devletlerinin birlikte işgal
ettikleri ilk Osmanlı toprağı Boğazlardır
o
İzmir’de yunan askerlerine kurşun sıkarak
Kuvayı Milliye hareketini başlatan gazeteci Hasan Tahsin’dir
o
Manda ve Himaye fikri, I. Dünya Savaşının
sonunda ilk kez ortaya çıkmaya başlamıştır
o
Milli mücadelenin haklılığı dünyaya duyuran
uluslararası ilk belge Amiral Bristol Raporudur
o
Mondros Ateşkes Antlaşması ile Osmanlı
Devleti ilk kez fiilen ortadan kalkmıştır
o
Mondros Ateşkes Antlaşması maddelerine uymayarak
ordusunu terhis etmeyen tek Osmanlı komutanı Kazım Karabekir Paşa’dır
o
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra
Anadolu'nun dışında ilk işgal edilen yer Musul olmuştur (İngilizler tarafından)
o
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra
İşgallere karşı kurulan ilk direniş cemiyeti Trakya Paşaeli Cemiyeti’dir
o
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra yapılan
İşgallere karşı ilk karşılık Hatay Dörtyol’da başlamıştır
o
Mustafa Kemal Paşa’nın Sömürgeci Devletlere
karşı ilk silahlı mücadelesi Trablusgarb savaşıdır (1911)
o
Osmanlı Devleti ile İtalya arasında
imzalanan ilk antlaşma Uşi Antlaşmasıdır (1911)
o
Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak
parçası Trablusgarp’ı Uşi Antlaşmasıyla İtalya’ya kaybetti.
o
Osmanlı Devleti’nden ayrılarak
bağımsızlığını kazanan son Balkan devleti Arnavutluk’tur (1913)
o
Osmanlı Devleti’nin kaybettiği halde toprak
kazandığı tek cephe Kafkas Cephesidir
o
Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında galip
geldiği tek cephe Çanakkale cephesidir
o
Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında
savaştığı ilk taarruz cephesi Kafkas Cephesidir
o
Osmanlı Devletinin Kuzey Afrika’da
kaybettiği son toprak parçası Libya (Tarblusgarp) topraklarıdır
o
Sivil Savunma Teşkilatının kurulmasının
gerekliliği ilk defa I. Dünya Savaşından sonra ortaya çıkmıştır
o
Milli mücadelenin başlaması için atılan ilk
adım Havza genelgesidir
o
Halkı işgallere karşı protesto etmeye
çağıran ilk belge Havza Genelgesidir
o
Milli irade kavramı ilk defa Amasya
Genelgesi’nde ortaya atılmıştır
o
Kurtuluş savaşının gerekçesi ilk defa Amasya
genelgesinde açıklanmıştır
o
Osmanlı Hükümetinin sorumluluğunu yerine
getiremediği ilk kez Amasya Genelgesi’nde açıklanmıştır
o
Mustafa kemal’in başkanlığını yaptığı ilk
siyasi oluşum Temsil Heyeti’dir
o
Manda ve Himaye’nin reddi ile milli
egemenliğin koşulsuz gerçekleşeceği ilk defa Erzurum Kongresi ile
duyurulmuştur
o
Sivas Kongresinin toplanacağına ilk defa
Amasya Genelgesinde karar verilmiştir
o
Amasya Genelgesinde alınan kararlar ilk def
Erzurum Kongresinde hayata geçirilmiştir
o
Misak-ı Milli sınırları ilk defa Sivas
Kongresinde tüm yurttan gelen delegelerin katılımı ile kararlaştırılmıştır. (
Misakı Milli Sınırları Daha sonra Son Osmanlı Mebussan Meclisi tarafından
onaylanmıştır.)
o
Kurulacak olan ulusal iradeye dayalı yeni
devletin temelleri ilk defa Erzurum Kongresinde atılmıştır
o
İstanbul Hükümetine alternatif bir hükümet
ilk defa Erzurum Kongresinde oluşturulmuştur (Temsil Heyeti)
o
Vatanın bütününü ilgilendiren ilk kararlar
Erzurum Kongresinde alınmıştır. (Toplanma biçimiyle yerel olmasına rağmen tüm
ülkeyi ilgilendiren kararlar alınmıştır.)
o
Sivas Kongresi milli mücadele döneminde
toplanan ilk ulusal kongredir. (Toplanma ve kararlar yönüyle tüm ülkeyi
ilgilendiren bir kongre olmuştur.)
o
Temsil heyetinin ilk siyasi başarısı
İstanbul’daki Damat Ferit Paşa Hükümetinin istifa etmesidir
o
İstanbul hükümeti, Anadolu’daki milli
mücadele taraftarlarını ilk defa resmi olarak Amasya Görüşmelerinde tanımıştır
o
Yeni Türk Devletinin ilk meclisi 23 nisan
1920‘de Ankara’da açılmıştır
o
TBMM’nin ilk anayasası 20 Ocak 1921’de kabul
edilen Teşkilat- ı Esasi’dir
o
İlk meclisin ve hükümetin başkanı Mustafa
Kemal seçilmiştir.
o
TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalara için önlem
olarak Hıyanet-i Vataniye yasası çıkarılmıştır
o
Güçler Birliği ilkesi ilk defa I. TBMM’de
uygulanmaya başlamıştır
o
Dünya savaşı sonunda Yenen devletlerin
İttifak Devletleriyle imzaladığı son antlaşma Sevr Antlaşmasıdır (1920)
o
Mustafa Kemal, cumhuriyetin ilk kabinesini
kurma görevini İsmet İnönü’ye verdi.
o
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının 17 Kasım
1924 yılında kurulmasıyla ilk defa çok partili yaşama geçilmiştir
o
Temsil Heyeti, TBMM açılıncaya kadar milli
mücadeleyi yürüten tek kurumdur. (Hükümet ve Meclis gibi iş görmüştür.)
o
Temsil Heyeti tarafından, Ali Fuat Paşa
Anadolu Kuvayı Milliye komutanlığına atamıştır. (Batı Cephesinde)
o
Sivas Kongresi sonrasında, Damat Ferit Paşa
Hükümetinin düşürülmesi Temsil Heyeti’nin kazandığı ilk siyasi başarıdır
o
Kurtuluş savaşı sırasında milli sınırlardan
ilk kez Erzurum Kongresi’nde söz edilmiştir
o
Temsil Heyeti’nin faaliyetlerini tüm ülkeye
duyurmak için gerçekleştirilen ilk icraat “İradeyi Milliye” gazetesinin
kurulması olmuştur. (Sivas'ta kurulmuştur.)
o
Milli egemenlik ilkesi ilk kez TBMM’nin açılması
ile hayata geçirilmiştir
o
TBMM’nin çıkardığı ilk kanun Ağnam
vergisinin tekrardan alınması olmuştur.
o
Erzurum Kongresinden önce, Mustafa Kemal
askerlik görevinden istifa edip, milli mücadeleye sivil olarak devam
etmiştir.
o
Milli Mücadele hareketi, Mustafa Kemal’in
Samsun’a çıkışıyla ilk defa başlamıştır
o
Batı Anadolu’da, Kuva-yı Milliye
Hareketini başlatan ilk cemiyet Reddi İlhak Cemiyetidir
o
Amasya Genelgesi ilk defa Erzurum
Kongresinde onaylanmıştır
o
Kurtuluş Savaşında işgallere karşı açılan
ilk cephe Doğu Cephesi’dir
o
TBMM’nin kazandığı ilk siyasi başarı Gümrü
Barış Antlaşması’dır
o
TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet
Afganistan’dır
o
TBMM’yi ilk tanıyan büyük devlet Sovyet
Rusya’dır (Moskova Antlaşması )
o
TBMM’yi ilk tanıyan devlet Ermenistan’dır
(Gümrü Antlaşması)
o
TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf devleti
Fransa’dır (Ankara)
o
Doğu sınırı ilk defa Kars
Antlaşmasıyla günümüzdeki haline getirilmiştir
o
Anadolu’dan çekilen ilk işgalci devlet
İtalya’dır (II. İnönü Savaşından sonra)
o
Mustafa Kemal’in başkomutan olarak katıldığı
ilk savaş Sakarya Savaşıdır
o
Kütahya – Eskişehir savaşları, Kurtuluş
savaşında alınan ilk ve tek yenilgidir (24 Temmuz 1921)
o
Kurtuluş savaşında ilk düzenli ordu Batı
cephesinde faaliyet göstermiştir
o
Batı cephesinde düzenli ordunun kazandığı
ilk askeri başları I. İnönü Zaferidir
o
Güneyde işgalcilere karşı en büyük direniş
Fransız ve Ermenilere karşı olmuştur
o
İşgallere karşı tepki olarak düzenlenen ilk
miting Adana Kozan’da gerçekleştirilmiştir
o
İlk kez Gümrü Antlaşmasında “Türkiye” adı
kullanılmıştır
o
Moskova Antlaşmasıyla, Gürcistan’a bırakılan
Batum, Misak’ı Milli’den verilen ilk tavizdir
o
Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığını tanıyıp
kapitülasyonlardan vazgeçen ilk devlet Sovyet Rusya’dır
o
Sakarya Savaşı TBMM’nin yaptığı son savunma
savaşıdır
o
Mustafa Kemal Paşa ordudaki görevinden
istifa ettikten sonra askerlik görevine ilk defa Sakarya savaşı ile dönmüştür
o
Osmanlı Devleti’ni hukuken sona erdiren
antlaşma Mudanya Ateşkes Antlaşmasıdır
o
Osmanlı Devleti’ni fiilen sona erdiren
antlaşma Mondros Ateşkes Antlaşmasıdır
o
İtilaf devletlerinin TBMM’nin siyasi
varlığını ilk kez tanıması Londra Konferansı ile gerçekleşmiştir (1921)
o
Mudanya Ateşkes Antlaşmasında TBMM’yi temsil
eden kurulun başında İsmet İnönü bulunmuştur
o
Kurtuluş savaşının askeri safhası sona erip
diplomatik safhası Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla başladı.
o
Kurtuluş Savaşında, Türkiye ile Fransa
arasındaki savaş hali 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile sona ermiştir
o
TBMM’nin kurtuluş savaşı sırasında
gerçekleştirdiği ilk devrim Saltanatın kaldırılmasıdır (1 Kasım 1922)
o
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra İtilaf
devletlerin birlikte işgal ettikleri ilk Osmanlı toprağı Boğazlardır
o
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra
İngilizlerin yalnız olarak işgal ettikleri ilk Osmanlı toprağı Musul’dur
o
Mudanya Ateşkes Antlaşması ile İstanbul
hükümeti itilaf devletlerince ilk defa yok sayılmıştır
o
Lozan Konferansında; Ermeni Meselesi ve
Kapitülasyonlar konusunda taviz verilmemiştir.
o
Sakarya Savaşından sonra Mustafa Kemal
Paşa’ya Mareşallik ve Gazilik unvanları verilmiştir
o
Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla; Doğu Trakya,
İstanbul, Boğazlar bölgesi savaşılmadan ele geçirmiştir .
o
Türkiye Cumhuriyetinde ilk Genelkurmay
Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’tır
o
Türkiye Cumhuriyetinde ilk Cumhurbaşkanı
Mustafa Kemal’dir
o
Türkiye Cumhuriyetinde ilk Başbakanı İsmet
İnönü’dür
o
Türkiye Cumhuriyetinde kurulan ilk siyasi
partisi Cumhuriyet Halk Fırkası’dır (9 Ağustos 1923)
o
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yüksek
okulu Ankara Hukuk Mektebi’dir (1925)
o
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk özel
bankası 1924 yılında kurulan Türkiye İş Bankası’dır
o
Türkiye Cumhuriyeti’nde hukuk alanında
kadın-erkek eşitliği ilk defa Medeni Kanun ile sağlandı
o
Meclis Hükümeti Sisteminden, Kabine
Sistemine geçiş ilk kez Cumhuriyetin ilanıyla gerçekleşmiştir
o
Tevhid-i Tedrisat Kanunuyla Eğitimde ikiliğe
son verilerek bütün eğitim kurumları Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır
o
Tevhidi Tedrisat Kanunu’nun ilanı ile laik
eğitim sistemine geçilmiştir
o
Tarımı modernleştirmek ve geliştirmek
amacıyla kurulan ilk kurum Yüksek Ziraat Enstitüsüdür
o
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk demir – çelik
fabrikası Karabük’te 1939’da kurulmuştur
o
Türkiye cumhuriyetinde Dini içerikli ilk
isyan Şeyh Sait isyanıdır (13 şubat 1925)
o
Yeni Türk devletinin ekonomi esasları ilk
kez İzmir İktisat Kongresinde belirlenmiştir (1923)
o
Türkiye Cumhuriyetinde ilk nüfus sayımı
1927’de yapılmıştır
o
Laiklik ilkesi doğrultusunda
gerçekleştirilen ilk inkılap hareketi Saltanatın kaldırılmasıdır
o
Montrö Boğazlar Sözleşmesiyle, Türkiye’nin
Boğazlar üzerindeki egemenliği tam anlamıyla sağlanmıştır
o
Hatay cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı Tayfur
Sökmen’dir
o
1937 yılında Atatürk’ün diğer ilkeleriyle
birlikte “laiklik” ilkesi de 1924 anayasasına girmiştir
o
Kadınlar Türkiye’de ilk kez 1930 belediye,
1933 Muhtarlık ve 1934 milletvekili seçimlerine girme hakkını kazandı
o
Türk Tetkik Cemiyetinin (Türk Tarih Kurumu)
açılmasıyla Modern tarih yazıcılığı alanında ilk çalışmalar başlamıştır (12
Nisan 1931)
o
Yabancı okullar ve dış borçlar konusunda
Türkiye ile en çok çatışan devlet Fransa’dır
o
Dünya barışına katkı sağlamak için Türkiye
cumhuriyetinin ilk ciddi girişimi 1932’de Milletler Cemiyetine üye
olmaktır
o
Hatay’ın anavatana katılması ile
Türkiye-Suriye sınırı en son şeklini almıştır
o
Yeni Türk Devletinde kapitülasyonların son
izlerinin silinmesi Kabotaj Kanunu ile gerçekleşmiştir
o
Türk toplumunun eğitim ve kültür seviyesinin
artması için atılan en ciddi adım Harf İnkılabıdır
o
Harf inkılabının Türk halkı tarafından
benimsenmesi için yapılan ilk faaliyet Millet Mekteplerinin açılmasıdır
o
Türk dilinin yabancı dillerin
boyunduruğundan kurtarılması için yapılan ilk ciddi faaliyet Türk Dil Kurumun
açılmasıdır (1932)
o
Türkiye’nin ilk özel okulu Ted Koleji’dir
(1929)
o
Türkiye – Irak sınırının bugünkü şekliyle
çizilmesi 1926 Ankara Antlaşmasıyla gerçekleşmiştir
o
Dünya Savaşı öncesinde Türkiye’nin doğu
sınırını güvence altına almak için Sadabad Paktını imzalamıştır
o
Dünya savaşından önce, Türkiye’nin kendisini
korumak amacıyla yaptığı ilk siyasi eylem Balkan Paktını imzalanmak olmuştur
o
Anayasa Mahkemesinin kurulması ilk kez 1961
Anayasasında yer almıştır
o
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının
kapatılmasıyla çok partili hayata geçiş denemeleri ilk kez başarısız olmuştur
o
1961 Anayasası kişi hak ve özgürlüklerin en
geniş şekilde verildiği anayasadır
o
En fazla yürürlükte kalan anayasa 1924
Anayasasıdır. (2021 yılı itibariyle)