2. ÜNİTE: BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)
KURULUŞ DÖNEMİ GELİŞMELERİ
Anadolu’nun Jeopolitiği: Jeopolitik; bir yerin bulunduğu coğrafyanın o
bölgeye kazandırdığı önem doğrultusunda devletlerin ürettiği politikadır.
Anadolu; Jeopolitiği nedeniyle tarihin ilk dönemlerinden itibaren
yerleşim için ideal bir bölge olmuştur.
Anadolu’nun bu özelliklerinin de etkisiyle 11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bölgeye, Oğuz göçleri artarak devam etmiş ve buna bağlı olarak Anadolu’nun Türkleşmesi hızlanmıştır.
RİVAYETLER İÇİNDE BİR BEYLİK
NOT: Osmanlı Beyliği’nin kurucularının; menşei, hangi boya mensup oldukları,
Anadolu’ya ilk ne zaman geldikleri, hangi yörelerde yaşadıkları ve hatta
beyliğin tam olarak ne zaman ve nerede kurulduğu günümüzde tartışma konusudur.
Kuruluş Dönemi’nde yaşanan askerî ve siyasi gelişmeleri anlatan
kaynaklar Bizans tarihçileri Pachymeres (Pakimires), Nikephoros (Nikeforos) ve
Kantakouzenos (Kantakuzen), Arap Kaynakaları İbn-i Batuta, el-Ömerî, İbn-i Said
ve İbn-i Haldun bunlara örnektir.
Osmanlı Tarihinin En Eski yerli ve milli Kaynakları; Osmanlılar hakkında
ilk tarihî bilgiler, Orhan Bey’in imamı İshak Fakih’in oğlu Yahşî Fakih
tarafından kaleme alınan “Yahşî Fakih Menâkıbnâmesi”dir.
Aşıkpaşazâde,“Aşıkpaşazâde Tarihi”, Ahmedî’nin “İskendernâme”si, Neşrî ve Oruç
Bey, Enverî, Ruhi Çelebi ve Karamani Mehmet Paşa gibi tarihçilerin eserleri de
önemlidir.
OSMANLI BEYLİĞİNİN KURULUŞU
Osmanlılar; Oğuzların, Bozok Kolu’na bağlı Günhan Soyu’nun Kayı
Boyu’na mensuptur. Kayılar Selçuklularla birlikte Malazgirt Savaşı sonrasında
Anadolu'ya gelmişlerdir.
1230 yılındaki Yassı Çimen Savaşında Harzemşahlara karşı Anadolu
Selçukluları ile birlikte savaşmışlardır. I. Alaeddin Keykubat Kayıları bu
hizmetleri karşılığında uç beyliği olarak Batıya gönderdi. Ankara
yakınlarındaki Karacadağ, Söğüt ve Domaniç bölgesine yerleştiler.
Kayıların Bilinen İlk beyleri Gündüz Alp'tir. Bu konu hakkında
Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu üzerine çalışmalar yapan tarihçilerin ileri
sürdüğü görüşler farklılık göstermektedir. Özellikle Paul Wittek (Vitek),
Mehmet Fuat Köprülü ve Halil İnalcık, beyliğin kuruluşu ile ilgili önemli
teoriler ortaya atmışlardır.
NOT: Bugünkü Kocaeli, Sakarya, Bilecik, Bursa, İznik, Düzce, Yalova, Bolu,
Bartın ve Zonguldak illerini kapsayan coğrafi alanın Antik Çağ ve sonrasındaki
dönemde (Türklerin bölgeye gelişine kadar) ki adı Bitinya’dır
OSMANLI DEVLETİNİN KISA ZAMANDA BÜYÜMESİNİ HAZIRLAYAN ŞARTLAR
Beyliğin bulunduğu -Coğrafi Konum, Osmanlı Beyliğinin başına geçen beylerin
halkla çok iyi kaynaşmaları, Anadolu'daki beyliklerin çoğu Osmanlı Beyliğini
önemsemediler, Osmanlı Beyliği'nin çok iyi teşkilatlanması, iyi bir devlet
yapısı oluşturması, İktidarı tek elde toplamayı başarmaları, Bizans'ın
otoritesinin zayıflaması, İç karışıklık, halkın bıkkınlığı, iktidar
çatışmaları, Halka iyi davranmaları
OSMANLI-BİZANS İLİŞKİLERİ
BALKANLARDA DURUM
Bizans devletinin otoritesi zayıflamış, halkın memnuniyetsizliği
artmıştır.
Balkanlarda siyasi birlik yoktur.
Balkanlarda Bulgar, Sırp ve Macar ve Venedik krallıkları
bulunmaktadır.
BİZANS’TA DURUM
§ Otorite boşluğu bulunmaktadır.
§ Taht Kavgaları vardır.
§ Halk üzerinde Haçlı Seferlerinin etkisi büyüktür.
§ Halk üzerinde Tekfur baskısı fazlaca etkilidir.
ANADOLU'DA DURUM
13. yy. da Anadolu Selçuklu Devletinin otoritesi zayıflamış, pek çok
yeni beylik kurulmuştur. Ahilerin Anadolu'da etkileri artmıştı.
OSMAN BEY (1299-1324) DÖNEMİ
Ertuğrul Bey'den sonra beyliğin başına geçen Osman Bey (1299-1324)
Şeyh Edebali'nin kızı ile evlenerek Ahilerin de desteğini almıştır.
Bizans tekfurlarından Karacahisar Kalesi alındı.
Bilecik, İzmit, Mekece, Lefke, Akhisar ve Geyve'yi aldı.
Bizanslılarla (Koyunhisar) Bafeon Savaşı yapıldı. Bizanslılarla
yapılan Koyunhisar Savaşı kazanıldı.(1301).
İlk Osmanlı parasını bastırdı.
ORHAN BEY (1324-1362) DÖNEMİ
Mudanya, (1321) fethedildi.
Bursa'yı alarak başkent yaptı (1326)
Bizans, İmparatoru (Andranikos) ile 1329 yılında yaptığı Maltepe
Savaşı'nı (Pelakanon) kazanarak İznik'i aldı. Bizansla yapılan ilk meydan
savaşıdır.
Karesioğullarıyla savaş yapılmadan alındı. Karesoğulları Beyliğinin
donanmasından yararlanıldı.
Balıkesir ve Çanakkale dolayları Osmanlıların egemenliği altına girdi
ve Osmanlılar ilk kez Rumeli’de toprak kazandı.
BALKAN FETİHLERİ
Bizanslılardaki taht kavgasında Kantakuzen'e destek veren Orhan Bey, bu
yardıma karşılık olarak Çimpe Kalesini Bizanslılardan almıştır.
1345'te Orhan Bey'in oğlu Süleyman Paşa Rumeli'ye geçmiştir. Balkanlardaki
fetihlerde Osmanlı kuvvetlerine kumandanlık etmiştir. Ece Yakup, Gazi Fazıl,
Hacı İlbeyi ve Evrenos Bey gibi tecrübeli Karesi komutanları Osmanlı hizmetine
girmiş ve Balkan fetihlerinden bu komutanların çok önemli katkıları olmuştur.
ÖNEMLİ GELİŞMELER:
1352'de Çimpe kalesi alındı. (Orhan Bey)
Orhan Bey’den itibaren İskan Politikası uygulanmaya başlandı ve
Doğudan getirien Türkmenler Balkanlara yerleştirilmeye başlandı.
1354'de Ankara alındı. (Orhan Bey)
İlk adli teşkilat kuruldu. (Orhan Bey)
İlk medrese İznik'te açıldı. İlk Müderris Davud-u Kayseri'dir. (Orhan
Bey)
İlk vezirlik makamına Alaaddin Bey getirilmiştir. (Orhan Bey)
Devlet meselelerinin görüşüldüğü Divan teşkilatı Orhan Bey döneminde
ilk kez oluşturulmuştur. (Üyeleri: Padişah, Kadı, Müfti ve Vezir)
İlk düzenli ordu (yaya müsellem) Orhan Bey döneminde oluşturulmuş ve
Osmanlılar Beylik'ten Devlet'e geçmiştir.
MURAT (HÜDAVENDİGAR (1362-1389) DÖNEMİ
Sazlıdere savaşı sonunda 1363'te Edirne fethedildi ve Başkent Edirne’ye
taşındı. Edirne’nin fethinden sonra Lala Şahin Paşa, Filibe ve Gümülcine’yi
almıştır.
SIRPSINDIĞI SAVAŞI (1364)
Macar, Sırp, Bulgar, Eflak ve Bosna kuvvetlerinden oluşan Haçlı birliği
ordusuyla yapılan ilk savaş olan Sırpsındığı Savaşı kazanıldı. Bu savaştan
sonra Batı Trakya Osmanlı hakimiyetine geçti ve Bizans’ın Balkanlarla ilişkisi
kesildi.
Balkanlarda iskan siyasetine hız verildi.
Germiyanoğulları’ndan çeyiz karşılığı, Hamitoğulları’ndan da para
karşılığı toprak alındı.
Lala Şahin Paşa, Hacı İlbey, Evrenos Bey gibi devlet adamaları I.
Murat dönemindeki önemli kumandanlardır.
ÇİRMEN SAVAŞI (1371)
Osmanlılar ile Sırplar arasında 1371 yılında yapılan savaşı Osmanlı Devleti
kazandı.
KOSOVA SAVAŞI (1389)
Sırp, Bosna, Hırvat ve Arnavutluk kuvvetlerinin kurduğu haçlı birliği
ile Osmanlılar arasında yapılan savaşı Osmanlılar kazanmıştır.
Bu savaştan sonra Balkanlarda, Osmanlıların kesin olarak yerleşmeleri
başladı.
Sultan I. Murad, zaferden sonra savaş meydanında dolaşırken Lazarʼın
damadı olan yaralı Milos Obiliç (Miloş Obiliç) tarafından şehit edilmiştir.
Kosova Savaşında, İlk kez top kullanılmıştır.
Murat Devlet teşkilatına büyük önem verdi. Kapıkulu sisteminin
esasını oluşturan yeniçeri ocağını kurdu. Tımar sistemi ilk kez uyguladı.
Sultan ünvanının kullanan ilk Osmanlı padişahıdır.
YILDIRIM BEYAZIT DEVRİ (1389-1402)
Anadolu Türk birliğinin kurulmasına büyük önem vermiştir.
Germiyan, Saruhan, Aydın, Menteşe, Candar ve Karamanoğlu beyliklerini
Osmanlı ülkesine katmıştır.
Kadı Burhanettin Beyliği alındı.
Ekonomik gelişmeyi sağlamak için ilk kez Venedikli tüccarlara imtiyazlar
vermiştir.
Osmanlı tarihinde İlk kez istanbul’u kuşatan padişahtır Yıldırım
Beyazıt. (1391). (İstanbul'u dört kez kuşatmış ve bu kuşatmalar sırasında
Anadolu Hisarı’nı (Güzelce Hisarını (1395) yaptırdı.)
NİĞBOLU SAVAŞI (1396)
Türkleri Balkanlardan atmak ve Bizans'a yardım etmek amacı ile
başlayan Macar, Bulgar, Fransız, İngiliz, İskoç, Lehistan, Avusturya, İtalya,
İsviçre, Rodos ve Eflak'lıların katıldığı bu savaşta Osmanlılar galip geldi.
Bosna ve Eflak Osmanlılara bağlandı.
TÜRK DEVLETLERİNİN LİDERLİK MÜCADELESİ
ANKARA SAVAŞI (1402)
Timur'un Osmanlı topraklarını ele geçirme isteği ve Çin seferine
çıkmadan Batı sınırını güven altına almak istemesi. Timur'dan kaçan beylerin
Karayusuf ve Ahmet Celayir'in Yıldırım'a sığınmaları iki devletin karşı karşıya
gelmesine neden olmuştur.
İki hükümdarın da Türk-İslam dünyasının lideri olmak istemeleri
sonucunda Ankara savaşı çıkmıştır. Osmanlı Devletinin ordusu, Timur‘un ordusuna
yenilmiş ve Yıldırım Beyazıt, Timur'a esir düşmüştür. Yıldırım Beyazıt esaret
hayatından dolayı 1 yıl sonra üzüntüsünden öldü.
Ankara Savaşından sonra Anadolu Türk birliği bozuldu. Osmanlı
Devleti yıkılma tehlikesi geçirdi.
Osmanlı Devleti Fetret Devrine girdi ve Yıldırım'ın oğulları Musa,
İsa, Mehmet ve Süleyman arasında taht kavgaları başladı. Fetret dönemi 13 yıl
sürdü.
Osmanlıların Balkanlardaki ilerlemeleri durdu. İstanbul'un
fethedilmesi gecikmiştir.
FETRET DÖNEMİ (1402-1413)
Yıldırım Beyazıt'ın Timur'a yenilmesinden (1402), Çelebi Mehmed'in
hükümdar olmasına (1413) kadar geçen döneme Fetret (Kargaşa) devri denilir.
Bu dönemde Yıldırım Beyazıt'ın dört oğlu (Süleyman Çelebi, Rumeli'de;
İsa Çelebi, Balıkesir'de; Musa Çelebi, Bursa'da; Çelebi Mehmet ise Amasya'da
padişahlıklarını ilan ettiler.
Kardeşleri ile mücadele sonunda Çelebi Mehmet Osmanlı tahtına tek
başına oturdu. Çelebi Mehmet, Osmanlı Devletinin ikinci kurucusu olarak kabul
edilir.
MEHMET (ÇELEBİ) DÖNEMİ (1413-1421)
Kardeşleri arasındaki taht mücadelesini kazanan Çelebi Mehmet,
devletin siyasi birliğini sağlayarak Osmanlı Devletinin ikinci kurucusu olarak
kabul etmiştir.
Çelebi Mehmet; Balkanlarda barışçı bir siyaset izledi, Anadolu
birliğini sağlamaya çalıştı, Venediklilerle ilk deniz savaşını yaptı. (1416),
Saruhanoğlu Beyliği Osmanlı devletine bağlandı.
Dinî nitelikli ilk ayaklanma olan Şeyh Bedrettin isyanı bastırıldı.
II. MURAD DÖNEMİ (1421-1451)
Çelebi Mehmet döneminde başlayan "Düzmece Mustafa" olayı
II. Murat döneminde sonlandırılmıştır.
Yıldırım Beyazıt’tan sonra İstanbul’u kuşatan ikinci Osmanlı padişahı
olmuştur. (1442)
Anadolu'da; Candaroğulları, Hamitoğulları, Menteşeoğulları,
Tekeoğulları, Germiyanoğulları, Taceddinoğulları tekrar hâkimiyeti altına aldı.
Germiyanoğulları mücadele edilmeden alındı.
EDİRNE SEGEDİN ANTLAŞMASI (1444)
Osmanlı Devleti ile Haçlı Birlikleri arasında imzalandı
Edirne Segedin Antlaşması sonunda II. Murat tahtı on iki yaşındaki
oğlu II. Mehmet'e bırakmıştır. II. Murat, kendi isteği ile tahttan çekilen tek
Osmanlı padişahıdır.
VARNA SAVAŞI (1444)
Çocuk yaştaki II. Mehmet'in tahta çıkması, Haçlıların harekete
geçmesine ve Osmanlıları Balkanlardan atma düşüncesinin canlanmasına neden
olur.
II. Murat'ın tekrar Osmanlı tahtına çıkmasıyla, Osmanlılar bu savaşta
haçlılara karşı üstün gelmiştir.
II. KOSOVA SAVAŞI (1448)
Varna yenilgisi üzerine Haçlıların Öç almak gayesi ile yaptıkları
savaştır. Kosova'da haçlılar bozguna uğradılar.
Bu savaşla Balkanların kesin Türk yurdu olduğu görülmüş, Balkanların
fethi tamamlanmış ve Türklerin Balkanlardan atılması ümidi sona ermiştir.
Avrupa savunma durumuna geçmiştir.