İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

 

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

DEVLET Yönetimi:

Türklerde devlet yönetiminin temelini Kut Anlayışı oluşturmaktadır.

 

Kut anlayışı: Göktanrı tarafından devleti yönetme yetkisinin bir hanedana (aile) verildiğine inanılan anlayıştır. Devleti yönetme yetkisi (Kut yetkisi) babadan oğula kan bağı yoluyla geçer. Hanedandan olan herkesin devleti yönetme hakkı vardır. Bu durum taht kavgalarına ve devletin zayıflamasına neden olmuştur

İkili teşkilatlanma: Devletin daha rahat yönetilebilmesi için kullanılan bir sistemdir. Devlet Doğu ve Batı olmak üzere 2’ye ayrılır. Doğuyu Kağan yönetir, Batıyı ise kağanın kardeşi (Yabgu) yönetir. İlk Türklerde ‘’Doğu’’ kutsal sayıldığı için Doğudaki hükümdarın yetkileri daha geniştir

Kurultay (toy): devlet yönetiminde hükümdarın yanında bulunan kurultay adını verdiğimiz meclis, danışma niteliğindedir, devlet yönetiminde son söz hükümdarındır.

 

ORDU:

İlk Türk Devletlerinde ordu-millet anlayışı vardır. Eli silah tutan herkes asker sayılır. (çocuk ve yaşlılar hariç)

Paralı askerlik yoktur, ordu atlı askerlerden oluşurdu.

İlk kez Metehan döneminde onluk sistem kullanılmıştır (ilk düzenli ordu teşkilatıdır)

 

SOSYO-EKONOMİK HAYAT:

Ortaasya’da Karasal iklimin etkisiyle yazların kurak geçmesi, yeryüzü şekillerinin dağlık ve engebeli olması gibi sebeplerle topraklar tarıma elverişli değildir. Orta Asya’daki İnsanlar hayatlarını sürdürebilmek amacıyla hayvancılık yapmışlardır.

Hayvanlarına ot bulabilmek için göçebe yaşan tarzını benimsemişlerdir. Yaz aylarında yaylak, kış aylarında ise kışlak dediğimiz vadilerde yaşamışlardır.

Göçebe yaşam tarzından dolayı kölecilik ve sınıflaşmalar ortaya çıkmamıştır

Uygurlarla beraber Türkler tarımla uğraşmaya başlayacaklar ve yerleşik hayata geçeceklerdir.

Kürk ve ipek ticaret yolu, madencilikdokumacılık ve dericilik alanlarında gelişmişlerdir.

 

İslamiyet öncesi Türk devletlerinde toplumsal yapıyı oluşturan unsurlar.

Oğuş: Aile. (Sosyal yapının çekirdeğini oluşturmaktadır.)

Uruğ: Aileler birliği. (Ailelerin birleşmesiyle oluşan sosyal yapı)

Boy(Kabile): (Aileler birliğinin bir araya gelmesiyle oluşan sosyal yapı)

Bodun (Millet): Boylar birliği. (boyların bir araya gelmesiyle oluşan sosyal yapı)

İl (el- Devlet):  (Bodunların bir araya gelmesiyle meydana gelen sosyal yapı.) TZ

 

HUKUK:

Sosyal hayatı Töre adını verdiğimiz yazılı olmayan hukuk kuralları düzenlerdi. Son kararı veren hükümdar olmasına rağmen Töreye aykırı karar veremezdi. Herkes Töre’ye uymak zorundadır hükümdar da dâhil.

Göçebe yaşam sebebiyle uzun süreli hapis cezaları verilmezdi (en fazla 10 gün)

Uygurlarla beraber yazılı hukuk kuralları oluşturulmaya başlandı

 

DİN:

İlk Türk devletlerinde birçok dine inanılmıştır.

Orta Asya’da mezarların oda şeklinde yapılması ve ölülerin özel eşyalarıyla gömülmesi ilk Türklerde ahret inancının olduğunu göstermektedir.

 

Göktanrı İnancı: İlk Türklerde yaygın olarak benimsenen bir dindir. Bu dinde Evreni ve Dünyayı meydana getiren bir yaratıcı vardır, bu yaratıcı tektir ve gökyüzünde yaşar. Bu dinde Cennet (Uçmağ) - Cehennem(Tamu) inancı bulunur. Yaratıcıya şükretmek için Kurban kesilir.

 

Atalar kültü: Bu inanç sisteminde Türkler atalarının ruhlarının kendilerini koruduklarına inanmışlar ve atalarının ruhlarını kutsal saymışlardır.

 

Totemizm: İlk Türk Devletlerinde yaygın olan bir inançtır. Bu inanca göre Doğadaki bitki ve canlıların kutsal oldukları varsayılmaktadır.

 

Hıristiyanlık: Bulgar ve Macarlar kabul etmişler

 

Musevilik: Yahudilerin inandığı dindir. Hazar Türkleri tarafından devletin dini olarak kabul etmişlerdir.

 

Şamanizm: İlk Türkler arasında yaygın olan Şamanizm, sihir ve büyücülükle ilgilenen inanç sistemidir.

 

Maniheizm: Uygurların kabul ettiği Mani dini, savaşmayı, et yemeyi yasaklamış ve tarımı, yerleşik hayatı özendirmiştir.

 

İslamiyet: Orta Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk Beylik Karluklar, ilk devlet ise Karahanlılardır.

 

EDEBİYAT:

İlk Türk Devletlerinde sözlü edebiyat gelişirken,

Uygurlarla beraber yazılı edebiyat gelişmeye başladı.

 

Sözlü edebi eserler (Destanlar)

Oğuz kağan Destanı (Hunlar),

Alper Tunga ve Şu Destanları ( İskit-saka)

Ergenekon ve Bozkurt Destanları(Göktürkler)

Göç ve Türeyiş Destanları (Uygurlar)

Manas Destanı ( Kırgızlar ),

Dede korkut hikayeleri ( oğuzlar)

 

Yazılı Edebiyat

Orhun Kitabeleri: II. Göktürk ait olan Orhun Kitabeleri, Türklere ait ilk yazılı belgelerdir.

Yenisey Yazıtları (Kırgızlar)

Karabalasagun Yazıtları (Uygurlar)

 

TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABLER

Göktürk (38 harf) Alfabesi

Uygur (18 harf) Alfabesi

Sogd(Çin) Alfabesi

Latin(Avrupa ) Alfabesi

Kiril(Rus) Alfabesi

Arap Alfabesi

 

BİLİM VE SANAT:

İlk Türklerin 12 hayvanlı Takvimi hazırlamaları, gökyüzünü incelediklerini ve Astronomi biliminde geliştiklerini gösterir

Kağıt ve matbaayı ilk kullanan Türk devleti Uygurlar’dır.

İlk Türklerde göçebe hayatın etkisiyle taşınabilir sanat eserleri yapılmış ve hayvan-bitki motifleri kullanılmıştır.

Uygurların yerleşik hayata geçmesiyle mimari eserler verilmeye başlandı.(taşınamaz sanat eserleri yapıldı)

Bazı el sanatları da gelişmiştir(Minyatür-çinicilik-Fresko)

 

HÜKÜMDARLIĞIN SEMBOLLERİ

Otağ (hükümdar Çadırı)

Örgin (Hükümdar Tahtı)

Tuğ (Devlete ait bayrak)

Davulyay

 

Hükümdarın unvanları: HanHakan, Kağan, yabgu, İlteber, İlteriş, İdikut, Şanyu

 

ÖNEMLİ KAVRAMLAR

Hatun (hükümdarın eşi)

Buyruk: Bakan (Hükümet üyesi)

Yabgu: Hükümdarın kardeşi, Ülkenin Batı kısmını yönetir.

Tigin(Tekin): hükümdarın oğlu

Ayukı: hükümet

Aygucu: başbakan (Hükmet başkanı)

Bitiğçi-Tamgacı: Yazışma işleriyle ilgilenen görevli kişiye verilen ad.

Tarkan: Ordu komutanı

Tudun: Vergi toplayan kişi

Yargucı: Yargıç-Hakim

Yargu: Mahkemeler

Kurgan: Mezar

Balbal: Mezar taşı (kişinin hayattayken öldürdüğü kişi sayısı kadar mezar başına dikilen küçük taşlara verilen ad)

Yuğ: cenaze töreni

Koşuk: şiir

Sav: atasözü

Kımız: at sütünden elde edilen bir tür içki

Sağu: cenaze törenlerinde söylenen ağıtlar

Uçmağ: cennet

Tamu: cehennem

Şaman –Kam- Baksı (din Görevlileri)


Muallimi Tarih

KPSS ve Lise Tarih Ders Özetleri

Yorum Gönder

🔔 Görüşlerinizi Bize Bildirin

Daha yeni Daha eski