1.ÜNİTE:
DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ
1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER
Ø 1596- HAÇOVA MUHAREBESİ: Avusturya’ya karşı zafer
kazanıldı. III. Mehmet, Eğri Kalesini fethetti.
Ø 1606- ZİTVATORUK ANTLAŞMASI: I. Ahmet döneminde
Avusturya’ya karşı siyasi üstünlük kaybedildi.
Ø 1612- NASUH PAŞA ANTLAŞMASI: I.Ahmet döneminde İran’daki
Safevi Hanedanı ile imzalanmıştır.
Ø 1618- SERAV ANTLAŞMASI: İran’da hüküm süren Safevi
Hanedanı ile imzalanmıştır.
Ø 1621- HOTİN ANTLAŞMASI: II. Osman Döneminde
Lehistan’la imzalanmıştır
Ø 1639- KASRI ŞİRİN ANTLAŞMASI: IV. Murat Döneminde
Türkiye-İran Sınırının çizildiği antlaşmadır.
Ø 1664- VASVAR ANTLAŞMASI: IV. Mehmet Döneminde
Avusturya ile imzalandı.
Ø 1669- GİRİT’İN FETHİ: IV. Mehmet Döneminde
Venediklilerden alındı.
Ø 1676- BUCAŞ ANTLAŞMASI: IV. Mehmet döneminde
Lehistan’la İmzalanan ve Osmanlıların Batıda en geniş sınırlara ulaştığı
antlaşma.
Ø 1681- BAHÇESARAY ANTLAŞMASI: Ruslarla imzalanan ilk
resmi antlaşmadır. (IV. Mehmet )
Ø 1683- II. VİYANA KUŞATMASI (BOZGUNU): IV. Mehmet
Döneminde yaşandı. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu
bozguna uğramıştır.
Ø 1683-1699 KUTSAL İTTİFAK-OSMANLI SAVAŞI: Viyana
Bozgunundan cesaret alan Avrupalı Devletler ile Osmanlılar arasında
16 yıl süren savaşlara verilen ad. Avusturya, Lehistan, Rusya ve Venedik ile
yapılan savaşlarda Osmanlılar ağır bir yenilgi almıştır.
Ø 1699- KARLOFÇA ANTLAŞMASI: Kutsal İttifak
Savaşlarından sonra Avusturya, Lehistan ve Venedikle imzalanan
antlaşmadır. Bu Antlaşmayla Büyük toprak kayıpları yaşandı ve Osmanlı Gerileme
Dönemine girdi.
Ø 1700- İSTANBUL ANTLAŞMASI: Kutsal İttifak Savaşlarından
sonra Ruslarla imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre; Azak
Kalesi Ruslara verilmiştir. (Osmanlı padişahı II. Mustafa Döneminde, bu
antlaşma imzalandı.)
UZUN SAVAŞLARDAN DİPLOMASİYE
Osmanlı Devleti, 1500 -1700’lü yıllar arasında yaklaşık 200 yüzyıl boyunca
Doğu’da Safevilerle, Batı’da ise Avusturya, Lehistan, Venedik ve Kuzey’de de
Rusya ile mücadele halinde olmuştur. 1600’lü yılların sonunda Rusya, Lehistan,
Venedik ve Avusturya devletleri, Osmanlı Devletine karşı Kutsal İttifaklar
kurmuşlardır.
OSMANLI İLE SAFEVİ İLİŞKİLERİ
SAFEVİLER:
Ø Şah İsmail tarafından 1501 yılında İran’da kurulan Şii devletidir.
236 yıl varlığını sürdürdü. Nadir Şah’ın 1736 yılında Safevi Hanedanına son
vermesiyle İran’da Afşar Hanedanı iktidara gelmiştir.
Ø Safeviler ile Osmanlılar arasındaki ilişkiler II. Beyazıt döneminde
başlar, bu iki devlet 1500-1700’lü yıllar arasında mücadele halinde
olmuşlardır.
Ø II. Bayezid Döneminde Anadolu çıkan Şahkulu Ayaklanması, Safevilerin
desteğiyle çıkmış Şii ayaklanmadır.
Ø Şah İsmail taraftarlarının Anadolu’da Şii Propagandası yapmaları
nedeniyle Yavuz Sultan Selim, 1514 yılında Safeviler üzerine Çaldıran Seferine
çıkmıştır. Çaldıran Seferi Sonunda, Safevilerin Anadolu’daki gücü azalmıştır.
1555- AMASYA ANTLAŞMASI: Osmanlılar ile Safeviler arasında imzalanan ilk
antlaşmadır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde imzalanmıştır.
1590: FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI: Safevilerle yapılan bu antlaşmayla
Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır. III. Murat döneminde
imzalanmıştır.
1612: NASUH PAŞA ANTLAŞMASI: Bu Antlaşmaya göre Safeviler her
yıl Osmanlılara haraç olarak 200 deve yükü ipek, kumaş vb. kıymetli eşya
gönderecektir. I. Ahmet döneminde imzalanmıştır.
1618: SERAV ANTLAŞMASI: Osmanlı Padişahı II. Osman (Genç) döneminde
Safevilerle imzalanan barış antlaşmasıdır. Bu antlaşmaya göre Safeviler her yıl
Osmanlılara haraç olarak 100 deve yükü ipek, kumaş vb. kıymetli eşya
gönderecektir.
1639: KASR-I ŞİRİN ANTLAŞMASI: Günümüzdeki Türkiye-İran sınırının
çizildiği bu antlaşma IV. Murat döneminde Safevilerle imzalanmıştır.
1727: HEMEDAN ANTLAŞMASI: III. Ahmet döneminde Safevilerle
imzalanan barış antlaşmasıdır.
1732: AHMET PAŞA ANTLAŞMASI: I. Mahmut döneminde Osmanlılar ile
Safevi Hanedanı arasında imzalanan son antlaşmadır.
OSMANLI-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
Kutsal Roma Germen İmparatorluğunu meydana getiren devletçiklerden biri
olan Avusturya Arşidüklüğü, Orta Avrupa’da 400 yıl hüküm sürmüş bir devlettir.
1606: ZİTVATORUK ANTLAŞMASI: Osmanlı padişahı I. Ahmet
döneminde imzalanan bu antlaşmayla Avusturya Arşidükü protokolde Osmanlı
padişahına denk sayılmıştır. Bu antlaşmaya göre; Avusturya'nın Osmanlı’ya her
yıl ödediği 30.000 altın vergi kaldırılmıştır. Osmanlılar, Avusturya’ya karşı
elde ettiği siyasi üstünlüğü kaybetmiştir. (Avusturya Arşidükü protokolde
Osmanlı padişahına denk sayılmıştır)
1664: VASVAR ANTLAŞMASI: IV. Mehmet döneminde Avusturya
Arşidüklüğü ile Osmanlılar arasında imzalanan antlaşmadır.
1683: II. VİYANA KUŞATMASI: Viyana’yı kuşatan Sadrazam
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri bozguna
uğramıştır. Bu bozgundan sorumlu tutulan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa,
padişahın emriyle idam edilmiştir. Bu kuşatmada Osmanlıların eski gücünde
olmadığını gören Avrupalı devletler bir araya gelerek Kutsal İttifak kurmuş ve
Osmanlı Devletine saldırmışlardır. IV. Mehmet döneminde yaşanmıştır.
1683-1699: KUTSAL İTTİFAK VE OSMANLI SAVAŞLARI: Viyana Kuşatmasında
Osmanlıların eski gücünde olmadığını gören Avusturya, Lehistan, Venedik ve
Rusya bir araya gelerek Kutsal İttifak kurmuşlar ve Osmanlı Devletine
saldırmışlardır. 16 yıl süren bu savaşlarda Osmanlılar ağır bir yenilgi
almıştır. Büyük toprak kayıplarının olduğu ağır maddeler içeren antlaşmalar
imzalamıştır.
1699: KARLOFÇA ANTLAŞMASI: 1683-1699 yılları arasında Osmanlı
Devleti ile Kutsal İttifak Devletleri arasında yapılan ve 16 yıl süren
savaşlara son veren antlaşmadır. Bu antlaşma II. Mustafa döneminde Avusturya,
Venedik ve Lehistan devletleriyle imzalandı. (Rusya ile 1700’de İstanbul
Antlaşması imzalanmıştır.) Osmanlılar adına bu antlaşmayı Reis-ül Küttab Rami
Mehmed Paşa imzalamıştır. Büyük çapta toprak kaybedilen bu antlaşmayla
‘’Macaristan ve Erdel’’ Avusturya’ya, ‘’Mora Yarımadası ve Dalmaçya Kıyıları’’
Venediklilere, ‘’Podolya ve Ukrayna’’ Lehistan’a bırakıldı.
1718: PASAROFÇA ANTLAŞMASI: Osmanlı padişahı III. Ahmet
döneminde Avusturya ve Venedik devletleriyle yapılan savaştan sonra imzalanan
antlaşmadır. Osmanlı Devletinin Batılı devletlerin üstünlüğünü kabul ettiği bu
antlaşmayla Mora Yarımadası, Osmanlılara geri verildi. Bu antlaşmadan sonra
Osmanlı Devletinde Batının örnek alındığı, zevk ve sefa dönemi olarak
adlandırılan Lale Devri başladı.
1739: BELGRAD ANTLAŞMASI: I. Mahmut döneminde Rusya ve Avusturya
ile imzalanan antlaşmadır. Osmanlıların bu yüzyılda kazançlı çıktığı son
antlaşmadır
Not: Belgrad Antlaşmasında Fransızlar arabuluculuk yapmıştır bu sebepten
Osmanlılar, Fransızlara verdiği kapitülasyonları 1740 yılında süresiz olarak
uzatmıştır.
OSMANLI - LEHİSTAN İLİŞKİLERİ
LEHİSTAN:
1400’lü yıllar ile 1700’lü yıllar arasında günümüz Polonya topraklarında
hüküm sürmüş bir devlettir. 1600’lü yıllarda Avrupa’nın en güçlü ülkelerinden
biri olan Lehistan, Osmanlı Devleti ile diğer Avrupalı Devletler arasında
tampon bölge görevi görmüştür.
Osmanlı Devleti ile Lehistan ilişkileri II. Murat döneminde başladı.
1621: HOTİN ANTLAŞMASI: II. Osman (Genç) döneminde 1621’de Lehistan ile
imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.
Not: Hotin Kalesinin kuşatılması sırasında Yeniçerilerin isteksiz savaşması
nedeniyle, II. Osman (Genç) Yeniçeri ocağını kaldırma fikrini yakınındaki
devlet adamlarıyla paylaşmıştır, bunu duyan yeniçeriler başkaldırarak, Genç
Osman'ı tahttan indirmiş ve Yedikule zindanlarında öldürmüşlerdir.
1672: BUCAŞ ANTLAŞMASI: Osmanlı padişahı IV. Mehmet döneminde
Lehistan’la imzalanan barış antlaşmasıdır. Antlaşmanın önemi: Osmanlı Devleti,
Bucaş Antlaşmasıyla batıda en geniş sınırlara ulaşmıştır.
1699: KARLOFÇA ANTLAŞMASI: II. Mustafa döneminde Osmanlı
Devleti ile Kutsal İttifak Devletleri (Venedik, Avusturya, Lehistan) arasında
imzalandı. Bu antlaşma göre; Podolya ve Ukrayna toprakları Lehistan’a
bırakıldı.
OSMANLI-VENEDİK İLİŞKİLERİ
VENEDİK:
600’lü yıllar ile 1700’lü yıllar arasında İtalya'da hüküm sürmüş bir şehir
devletidir. İtalya'daki Venedik kenti civarında ve Adriyatik denizi kıyısında
hüküm süren bu şehir devleti, Akdeniz ülkeleriyle yaptığı ticaret sonucu
zenginleşmiştir. Napolyon 1797 yılında, Venedik Cumhuriyetine son
vermiştir.
Osmanlılar ilk kez Çelebi Mehmet Döneminde Venediklilerle savaşmışlardır.
1571: KIBRIS’IN FETHİ: Osmanlı padişahı II. Selim döneminde
Venediklilerden Kıbrıs Adası alındı.
1571: İNEBAHTI YENİLGİSİ: Kıbrıs’ın Fethinden sonra
Venediklilerin de içinde bulunduğu Haçlı donanmasının, Osmanlı donanmasını
yaktığı olaydır. II. Selim Döneminde yaşanan bu gelişmeyle Osmanlı donanması
ağır bir yara almıştır.
Not: Sadrazam Sokollu Mehmet Paşa, İnebahtı yenilgisinden sonra Venedik
elçisine: ‘’Biz Kıbrıs’ı fethederek kolunuzu kestik siz İnebahtı’da donanmamızı
yakarak sakalımızı kestiniz. Kesilen kol yeniden çıkmaz fakat kesilen sakal
daha gür çıkar.’’ tarihi sözü söylemiştir.
1669: GİRİT’İN FETHİ: Osmanlı padişahı IV. Mehmet döneminde
Venediklilerden Girit Adası alındı. 24 yıllık kuşatmadan sonra alındı.
1699: KARLOFÇA ANTLAŞMASI: II. Mustafa döneminde Osmanlı
Devleti ile Kutsal İttifak Devletleri (Avusturya-Venedik-Lehistan) arasında
imzalanan bir antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre; ‘’Mora Yarımadası ve Dalmaçya
kıyıları’’ Venedik’e bırakıldı.
1718: PASAROFÇA ANTLAŞMASI: III. Ahmet Döneminde Osmanlılar
ile Avusturya ve Venedik devletleri arasında imzalanan antlaşmadır. Antlaşmaya
göre; Mora Yarımadası, Osmanlılara geri verildi.
OSMANLI- ÇARLIK RUSYA İLİŞKİLERİ
ÇARLIK RUSYA:
1547 yılında Korkunç İvan tarafından kurulan, Büyük Petro zamanında
İmparatorluğa dönüşen ve Birinci Dünya Savaşı sırasında yıkılan bir devlettir.
I. Petro döneminde Rusların devlet politikasına dönüşen sıcak denizlere inme
politikası nedeniyle Osmanlılar ile Ruslar yüzyıllar boyunca savaşmışlardır.
1568-1570: ASTRAHAN SEFERİ: Sultan II. Selim döneminde Çarlık
Rusya üzerine yapılan ve başarısızlıkla sonuçlanan bir seferdir.
1676-1681: OSMANLI-RUS SAVAŞI: Osmanlı İmparatorluğu ile Çarlık
Rusya arasında yapılan ilk büyük savaştır. IV. Mehmet döneminde gerçekleşen bu
savaşta Osmanlı ordusuna Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutanlık etmiştir.
Osmanlı Devletinin zaferiyle biten bu savaş sonunda Bahçesaray Antlaşması
imzalandı.
1681: BAHÇESARAY (ÇEHRİN) ANTLAŞMASI: Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya
arasında imzalanan ilk resmi antlaşmadır. IV. Mehmet Döneminde Kırım’da
imzalanan bu barış antlaşmasıyla Dinyeper Nehri iki devlet arasında sınır kabul
edildi.
1683-1699: KUTSAL İTTİFAK VE OSMANLI SAVAŞLARI: Çarlık
Rusya’nın da taraf olduğu Kutsal İttifak Devletleri ile Osmanlı Devleti
arasında yapılan savaştır. Bu savaş sonunda 1700 yılında İstanbul Antlaşması
imzalanmıştır.
1700: İSTANBUL ANTLAŞMASI: Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya
arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. Osmanlı padişahı II. Mustafa
döneminde imzalanan bu antlaşma göre; Azak Kalesi Ruslara bırakıldı ve Ruslar
İstanbul’da elçi bulundurma hakkı elde etti.
1711 OSMANLI-RUS SAVAŞI (PRUT SAVAŞI): III. Ahmet döneminde Osmanlı Devleti
ile Çarlık Rusya arasında yapılan bir savaştır. Poltova Savaşında yenilen ve
Osmanlı’ya sığınan İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Ruslara teslim edilmemesi
üzerine bu savaş çıkmıştır. Rus Çarı I. Petro (Deli Petro-Büyük Petro) komutasındaki
Rus ordusu ağır bir yenilgi almış ve barış teklifinde bulunmuştur. Prut
Antlaşmasıyla savaş bitmiştir. Bu savaşta Osmanlı ordusuna, Sadrazam Baltacı
Mehmet Paşa komutanlık etmiştir.
1711: PRUT ANTLAŞMASI: Sultan III. Ahmet ile Rus Çarı I. Petro arasında
imzalanan barış antlaşmasıdır. Bu antlaşmaya göre; Azak Kalesi, Osmanlılara
geri verilmiş ve Ruslar, İstanbul'da daimi elçi bulunduramayacaktır.
1735-1739: OSMANLI- (RUSYA + AVUSTURYA) SAVAŞI: I. Mahmut
Döneminde Osmanlı Devletinin Rusya ile yaptığı savaştır. Osmanlı Devletinin
zaferiyle sonuçlanan bu savaşta Rusya’nın Karadeniz’deki ilerleyişi durduruldu
ve imzalanan Belgrad Antlaşmasıyla bu savaş son buldu.
1739: BELGRAD ANTLAŞMASI: I. Mahmut Döneminde Avusturya ve
Rusya ile imzalanan barış antlaşmasıdır. Osmanlı Devletinin kazançlı çıktığı
son antlaşmadır.
1768-1774: OSMANLI-RUS SAVAŞI: Osmanlı Devletinin III. Mustafa
döneminde ağır bir yenilgi aldığı bu savaş, Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla sona
ermiştir.
1770: ÇEŞME BASKINI: 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşında Ege Denizinde
Çeşme’de bulunan Osmanlı donanmasının 1770 yılında Rus donanması tarafından
yakıldığı olaydır.
1774: KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI: 1700’lü yıllarda Osmanlı
Devletinin imzaladığı en ağır antlaşmadır. Bu antlaşma I. Abdülhamit döneminde
Çarlık Rusya ile imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre; Kırım Hanlığı Osmanlı’dan
ayrılarak bağımsızlığını kazanmıştır. Rusya, Osmanlı Devletinde yaşayan
Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmiştir. Osmanlı Devleti, Karadeniz’deki
egemenliğini kaybetmiştir.
17. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NİN DIŞ POLİTİKASI
§ 1500’lü yılların sonlarından itibaren Osmanlı Devletinde
ekonomik ve sosyal sıkıntılar yaşamış, devlet idaresindeki zayıflık
ortaya çıkmıştır. Avrupa’da 1618-1648 yılları arasında devam eden Otuz Yıl
Savaşları nedeniyle Avusturya, Osmanlı Devleti’nin bu
güçsüzlüğünden yararlanamamıştır.
§ Otuz Yıl Savaşları’ndan sonra Avusturya ile yaşanan Erdel
Meselesi yüzünden Osmanlılar, Fazıl Ahmed Paşa komutasında Avusturya üzerine
sefere çıkmıştır. Bu seferde 1663’te Uyvar Kalesi fethedilmiş ve bu bölge
Osmanlıların bir eyaletine dönüştürülmüştür.1664’te Osmanlılar ile Avusturya
arasında yapılan Vasvar Antlaşmasına göre; Avusturya Arşidüklüğü, Erdel’deki
Türk hakimiyetini onaylanmıştır.
§ Sultan II. Osman (Genç Osman) Lehistan üzerine Hotin
seferine çıkmıştır. Lehistan’ın barış isteği üzerine Hotin Antlaşması
imzalanmıştır.
§ Sultan IV. Mehmed, Lehistan üzerine sefere çıkarak Kamaniçe’yi
fethetti ve Podolya’ya hakim oldu. 1672 yılında Bucaş ve 1676’daki Zoravna
Antlaşmalarına göre; Podolya ile Kamaniçe Osmanlı Devleti’ne, Ukrayna da
Osmanlıların himayesindeki Kazaklara bırakıldı.
§ Çehrin Seferi’nde Osmanlı ordusunun bazı önemli kaleleri
fethetmesi üzerine Rusya barış istemiş ve Rusya ile imzalanan ilk antlaşma olan
Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması 1681’de yapıldı.
§ Osmanlı donanması tarafından 1645’te kuşatılmaya başlanan
Girit Adası, 24 yıllık kuşatma sonucu 1669’da tamamen Osmanlı yönetimine geçti.
(IV. Mehmet dönemi)
KUTSAL İTTİFAK OSMANLILARA KARŞI
Ø IV. Mehmet döneminde Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa
komutasında gönderilen Osmanlı ordusu Viyana'yı 1683’te kuşattıysa da kuşatma bozgunla sonuçlandı.
Osmanlı Devletinin eski gücünde olmadığı Avrupalı Devletler tarafından
görülmesi üzerine papanın teşvikleriyle Avusturya, Rusya, Lehistan, Venedik ve
Malta’nın yer aldığı Avrupa-Hristiyan birliği (Kutsal İttifak) oluşturuldu.
Ø 16 yıl süren Kutsal İttifak-Osmanlı Savaşları, Karlofça
Antlaşmasıyla sona ermiştir. Kutsal İttifak Devletleriyle yapılan ve 16 yıl
süren bu savaşta Osmanlılar ağır yara almış, imzalanan 1699-Karlofça ve
1700-İstanbul Antlaşmalarıyla Osmanlı Devleti büyük çapta toprak kayıpları
yaşamıştır.
Ø Karlofça Antlaşmasına göre; ‘’Erdel ve Macaristan’’ toprakları
Avusturya’ya bırakıldı, ‘’Podolya ve Ukrayna’’ toprakları Lehistan’a bırakıldı,
‘’Dalmaçya Kıyıları’’ ve ‘’Mora Yarımadası’’ Venediklilere bırakıldı.
Ø İstanbul Antlaşmasına göre; Karadeniz kıyısındaki Azak Kalesi
Rusya’ya bırakılmış ayrıca Ruslar İstanbul’da daimî elçi bulundurma
hakkı kazanmıştır.
Ø II. Viyana kuşatmasının başarısızlıkla sonuçlanması ve 16 yıl süren
Kutsal İttifak Savaşlarında aldığı yenilgiler sonrasında Osmanlı Devleti,
Avrupa’dan çekilmeye başladı ve Gerileme dönemine girdi.
NOT: II. Viyana kuşatmasının başarısızlıkla sonuçlanmasının sorumlusu olarak
görülen Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, IV. Mehmet’in emriyle idam
edilmiştir.
AVRUPA’DA DİN SAVAŞLARINDAN MODERN DEVLETE
AUGSBURG (Augsburg) ANTLAŞMASI (1555):
Martin Luther taraftarı olan Protestanlar ile Alman İmparatoru arasında
yirmi beş (25) yıl süren savaşlar sonrasında imzalanan antlaşmadır. Augsburg
Antlaşmasına göre; Protestan Mezhebi Almanya’da resmen tanınmıştır.
Almanya’daki Prenslere istedikleri mezhebi seçme özgürlüğü tanınmıştır.
Protestanlar ile Katolikler eşit konuma gelmiştir. Almanya’da Martin Luther
öncülüğünde başlayan hareketler sonrasında Fransa’da Kalvenizm, İngiltere’de
Anglikanizm Mezhepleri ortaya çıkmıştır. Bu gelişmelerle birlikte artık Katolik
Kilisesinin eski itibarı kalmamıştır.
OTUZ YIL SAVAŞLARI (MEZHEP SAVAŞLARI) (1618-1648):
Avrupa’da Katolik Mezhebi ile Protestan Mezhebi arasında çıkan din
savaşlarına Otuz Yıl Savaşları adı verilir. 1618-1648 yılları arasında 30 yıl
sürmüştür. Avrupa için yıkıcı olan Otuz Savaşları Westfalya Antlaşmasıyla son
bulmuştur.
WESTFALYA ANTLAŞMASI (1648)
Otuz Yıl Savaşları sona erdiren antlaşmadır. Bu antlaşmayla kilisenin gücü
sınırlandırılmış, Almanya’da Katolik, Protestan ve Kalvenizm geçerli mezhepler
haline geldi. Bu barış antlaşmasından Fransa ve İngiltere güçlenerek, Almanya
ise güç kaybederek çıkmıştır. Bu antlaşmayla birlikte Avrupa’da dini etkenlerin
yerine modern hukukun temelleri atılmış, İmparatorlukların yerini Ulus
devletler almaya başlamıştır. Westfalya Antlaşmasıyla, Sekülerleşme (laikleşme)
artmış ve kilise eski gücünü kaybetmiş ve Avrupa’nın düzeni yeniden
sağlanmıştır.
17. VE 18. YÜZYILLARDA AVRUPA’DA VE OSMANLILARDA DENİZCİLİK FAALİYETLERİ
Ø 1400’lü ve 1500’lü yıllarda Coğrafi Keşiflerle yeni yerler keşfeden
İspanya ve Portekiz sömürgeler kurmuş ve zenginleşmişlerdir.
Ø 1600’lü ve 1700’lü yıllarda Denizcilik faaliyetlerinde ve
Sömürgecilik yarışında İspanya, Portekiz, Hollanda, İngiltere ve Fransa gibi
devletleri görmekteyiz.
Ø İngilizler 1600’de ve Hollanda 1602’de Doğu Hindistan Ticaret
Şirketlerini kurarak önemli sömürgeler elde etmişlerdir ve dünyanın en büyük
ticaret filolarını kurmuşlardır. Böylelikle Hollanda ve İngiltere denizcilik
faaliyetlerinde ve sömürgecilikte tarih sahnesine çıkmışlardır.
Ø 1600’lü yılların sonlarına doğru Fransa da Denizcilik faaliyetlerine
başlamış ve sömürgeler elde etmiştir.
Ø 1700’lü yıllarda hem okyanuslarda hem de Akdeniz’de İngiltere,
Fransa ile Rusya arasında hakimiyet mücadelesi yaşanmış ve bu dönemde
Osmanlılar elindeki önemli yerleri bu devletlere karşı korumaya çalışmıştır.
Ø Osmanlı Devleti, kuruluş yıllarında kürekli gemiler ‘’Kadırgalar’’
kullanılmış, 1600’lü yılların sonlarında yelkenli gemiler ‘’Kalyonlar’’
kullanılmıştır. Batı gemiciliğinin gerisinde olan Osmanlı donanması, 1600’lü
yıllardan itibaren denizlerde ağır yenilgiler almıştır.
FETİHLERDEN SAVUNMAYA
ÖNEMLİ: Osmanlı Devleti, 1700’lü yılların başlarından itibaren Karlofça
Antlaşması’yla kaybedilen toprakları geri almaya çalışmıştır.
1711- PRUT ANTLAŞMASI: III. Ahmet döneminde Ruslarla imzalandı. 1709’da
Poltova Savaşı’nda Ruslara yenilen İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Osmanlı
Devleti’ne sığınması sonrasında İsveç Kralının Ruslara teslim edilmemesi ve Rus
kuvvetlerinin Osmanlı topraklarına girmesi üzerine başlayan savaştır. Sadrazam
Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Çar I. Petro komutasındaki
Rus ordusunu 1711 yılında Prut Savaşında ağır bir yenilgiye uğratmıştır.
Rusların barış teklifi üzerine 1711’de imzalanan Prut Antlaşması imzalandı.
1718- PASAROFÇA ANTLAŞMASI: III. Ahmet döneminde Avusturya ve
Venedik Devletleriyle imzalandı. Avrupalı Devletlerin üstünlüğü kabul edildi.
Osmanlılarda Lale Devri başladı. Osmanlı Devleti’nin Avusturya ve
Venediklilerle yaptığı savaştan yenilgiyle ayrılmasından sonra imzalanan
antlaşmadır. 1618 Pasarofça Antlaşmasından sonra Osmanlı devleti, Avrupa’da
kaybettiği toprakları geri alma umudunu kaybetti ve mevcut topraklarını
korumaya yönelik bir siyaset izlemeye başladı.
Ø 1718-1730: LALE DEVRİ: Avrupa’nın örnek alınarak ıslahat
ve reformların yapıldığı zevk ve sefa dönemi
Ø 1730- PATRONA HALİL İSYANI: Lale Devrini ve III. Ahmet
saltanatını sonlandıran isyan.
Ø 1732- AHMET PAŞA ANTLAŞMASI: I. Mahmut döneminde Osmanlı
ile Safevi Hanedanı arasında yapılan son antlaşmadır.
Ø 1739- BELGRAD ANTLAŞMASI: Osmanlı Devletinin kazançlı
çıktığı son antlaşmadır. I. Mahmut döneminde Avusturya ve Rusya ile imzalandı.
Ø 1746- KERDEN ANTLAŞMASI: İran’da iktidara gelen Afşar
Hanedanı ile Osmanlılar arasında imzalanan ilk antlaşmadır. I. Mahmut ile Nadir
Şah arasında imzalandı. Kasrı Şirin Antlaşmasının maddeleri kabul edildi.
Ø 1770- ÇEŞME BASKINI: III. Mustafa döneminde, Osmanlı
donamasının Ruslar tarafından yakıldığı olay. Bu ağır yenilgiden sonra Küçük
Kaynarca Antlaşması imzalandı.
1774- KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI: I. Abdülhamit döneminde, Ruslarla
imzalanan antlaşmadır. 1700’lü yıllarda Osmanlı Devletinin imzaladığı en ağır
antlaşmadır. Bu antlaşmaya göre; Kırım, Osmanlılardan kopmuş ve bağımsızlığını
kazanmıştır. Rusların İstanbul’da daimi bir elçi bulundurmasına ve bir Ortodoks
Kilisesi inşasına izin verilmiştir.