ATATÜRK’ÜN HAYATI: (1881-1938)
Atatürk’ün öğrenim gördüğü şehirler
Selanik (Yunanistan)
Manastır (Makedonya)
İstanbul
Atatürk’ün ilk görev aldığı şehirler:
Şam (Suriye) ve
Sofya (Bulgaristan)
Atatürk’ün etkilendiği Türk aydınlar:
Türkçülük alanında;
M. Emin Yurdakul
Namık Kemal
Tevfik Fikret
Ziya Gökalp
Atatürk’ün etkilendiği Fransız aydınlar:
jan jak rausse
montesku
voltaire
Tanzimat Dönemi Eğitim kurumları:
Sıbyan mektepleri
(ilkokul)
Rüştiye mektepleri
(ortaokul)
İdadi mektepleri (lise)
Mektebi sultani (Galatasaray
lisesi-yüksekokul - 2 yıllık)
Sahanı seman medreseleri
(4 yıllık yükseköğretim)
Osmanlı devletinin dağılmasını önlemek için
ortaya çıkan fikir akımları:
Osmanlıcılık:
Tanzimat döneminde ortaya çıkmış bir fikir akımıdır.
Osmanlı devletinde yaşayan bütün milletlerin huzur
içinde ve eşit bir şekilde yaşamasını amaçlayan fikir akımıdır.
özellikle milli isyanların ortaya çıkmasıyla ortaya
çıkmış ama bu milli isyanlar sonucu Osmanlıdan bağımsız devletlerin
kurulmasıyla bu fikir akımı önemini yitirmiştir.
Osmanlıya isyan eden ilk millet Sırplardır
Osmanlıdan ayrılan ilk devlet yunanlılardır
Osmanlıdan ayrılan son devlet Arnavutluk’tur.
İslamcılık (Ümmetçilik):
Osmanlı devletinden ayrılmaların olmasıyla Osmanlıcık
fikri önemini yitirmiş ve II. Abdülhamit döneminde İslamcılık fikri ön plana
çıkmıştır.
Bu fikir akımında amaç bütün Müslümanları tek çatı
altında toplamaktır.
1.Dünya savaşında Mekke emiri şerif Hüseyin’in
İngilizlerle anlaşması ve Osmanlı devletine karşı savaşmasıyla bu fikir akımı
önemini yitirmiştir
Türkçülük (Turancılık):
İslamcılık fikrinin önemini kaybetmesiyle İttihat ve
Terakki Partisi döneminde Türkçülük fikri önem kazanmaya başlamıştır.
Bu fikir akımında amaç: bütün Türklerin tek çatı altında
toplanmasıdır
Adem-i Merkeziyetçilik:
II. Abdülhamit’in torunu Prens Sabahattin tarafından
ortaya atılmış bir fikir akımıdır.
Bu fikir akımında amaç: merkezi yönetim yerine yerel
yönetimlerin güçlendirilmesine dayanan bir fikir akımıdır.
Eyalet sistemin gerekliliği üzerinde duran ve bölgelerin
ihtiyaçlarının farklı olması sebebiyle tek merkezden yönetilmesinin doğru
olmadığını savunan fikir akımıdır.
Yönetim Biçimleri:
Monarşi:
bütün yetkilerin tek kişide toplandığı ve tek kişinin
devleti yönettiği yönetim biçimidir.
Krallar ve hükümdarlar örnek verilebilir.
Teokrasi:
devletin din kurallarıyla yönetildiği yönetim biçimidir.
İran’daki yönetim teokrasiye örnek verilebilir
Oligarşi:
devletin bir zümre, grup veya bir aile tarafından
yönetildiği yönetim biçimidir.
Cumhuriyet:
devletin halkın seçtiği kişiler tarafından yönetildiği
yönetim biçimidir
Federal Devlet:
devletin eyaletlere bölünerek yönetildiği yönetim
biçimidir.
Osmanlı Devletinden ayrılan Balkan
Devletleri
Yunanistan: 1829- Edirne ant.
ile bağımsızlığını ilan etti
Sırbistan: 1878- Berlin
ant. ile bağımsızlığını ilan etti
Karadağ: 1878- Berlin
ant. ile bağımsızlığını ilan etti
Romanya: 1878- Berlin ant.
ile bağımsızlığını ilan etti
Bulgaristan:
1909- II. Meşrutiyet’in ilanıyla bağımsızlığını ilan etti
Arnavutluk: 1912-
I. Baklan savaşından sonra bağımsızlığını ilan etti
*Atatürk’ün savaştığı cepheler:
Trablusgarp Savaşı (1911):
İtalya’nın Trablugarb’ı (Libya) işgal etmesiyle Osmanlı
ile İtalya arasında yaşanan savaştır.
Bu savaşta Osmanlılar yenilmiş ve Kuzey Afrika’daki son
toprak parçası olan Libya’yı da kaybetmiştir.
Mustafa Kemal bu cephede Albay rütbesiyle görev
almıştır.
İtalya ile Osmanlılar arasındaki bu savaşa Uşi
Antlaşmasıyla son verildi
Kafkas Cephesi (1915):
Osmanlı Devletinin I.Dünya savaşında Ruslara karşı açmış
olduğu cephedir.
Bu cephede Osmanlı devleti Ruslara yenilmiş ve Erzurum,
Erzincan, Bitlis ve Muş işgal edildi.
Not: Atatürk tarafından Bitlis
ve Muş geri alınmıştır.
Rusya, savaştan çekilmesiyle işgal etmiş olduğu
toprakları Osmanlıya geri vermiştir.
(Kars- Ardahan-Batum- Erzincan- Erzurum)
Önemli: Osmanlı Devleti,
yenilmesine rağmen torak kazandığı tek cephe Kafkas Cephesidir.
Çanakkale Cephesi (1915):
I.Dünya savaşında İngilizler ile
Yunanlıların İstanbul’u işgal etmek ve boğazlardan Ruslara yardım göndermek
amacıyla açmış olduğu cephedir.
Mustafa Kemal bu cephede Albay rütbesiyle görev almış ve
savaş sonunda General rütbesine çıkmıştır.
Bu cephe Osmanlı Devletinin zaferiyle kapanmıştır.
Önemli: Bu zaferden
etkilenen Bulgaristan ittifak devletlerinin yanında savaşa girmiştir.
Suriye ve Filistin cephesi:
İngilizlerle savaşılmış ve Osmanlı Devleti bu cephede
başarı elde edememiştir.
I.Dünya Savaşı (1914-1918)
I.Dünya Savaşı öncesi Osmanlı devletinin
genel durumu:
Azınlık isyanları:
Trablusgarp savaşı:
Balkan savaşları:
Savaşlarda başarısız olunması:
Toprakların kaybedilmesi,
Ekonominin bozulması,
Huzur ve güven ortamının bozulması
*Duyunu Umumiye’nin kurulması:
Sebepleri:
Sömürgecilik yarışı
Milliyetçilik akımı
Silahlanma yarışı ve bloklaşma
Alsas Loren Meselesi
Rusların Panslavizm politikası
Dünya Savaşındaki Gelişmeler:
Avusturya veliahtının bir Sırplı tarafından
öldürülmesiyle Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan’a savaş açmış bu
şekilde 1.Dünya savaşı başlamış ve bloklar oluştu.
İtilaf Devletleri
Avusturya
Macaristan
Almanya
İtalya
+
Osmanlılar
Bulgaristan
İttifak Devletleri
Sırbistan
Rusya
İngiltere
Fransa
+
Portekiz
İtalya
Yunanistan+Romanya+ Japonya
ABD
Rusya’nın savaşa girmesi (1914):
Sırbistan’ın yanında savaşa girdi. (Ruslar ve Sırplar
Slav kökenli topluluklardır)
İngiltere ve Fransa’nın savaşa girmesi
(1914):
Rusya ile yapılan antlaşma gereği ve Almanya’nın tehdit
olarak görülmesi sebebiyle bu iki devlet savaşa girdi.
İtalya’nın savaşa girmesi (1915):
Almanlar ile beraber hareket edildiği için İtalya
İttifak devletlerinin yanında savaşa girdi.
Savaş devam ederken İtalyanlar İngilizlerle yaptıkları
gizli antlaşmayla (Londra Ant.) itilaf devletlerinin safına geçti.
ABD’nin I. Dünya savaşına girmesi (1918):
1.Dünya savaşının başında tarafsız olan ABD’nin ticaret
gemilerinin Almanlar tarafından batırılmasıyla, İngiltere ve Fransa’nın yanında
savaşa girdi.
Wilson ilkelerini yayınlayan ABD, itilaf
devletlerinin yanında I.Dünya savaşına girdi.
Wilson İlkeleri
Savaş sonunda;
Yenen devletlerin yenilen devletlerden tazminat ve
toprak almaması
Sömürgeciliğin kaldırılması
Gizli antlaşmaların yapılmaması,
Dünya barışını korumak ve uluslararası bir örgütün
kurulması
Boğazların dünya ticaretine açılması
Azınlıkların temsil haklarının korunması gibi maddeler
içeren bir belgedir.
Önemli: ABD,
I. ve II. Dünya Savaşlarının sonucuna etki etmiş bir devlettir.
Not: itilaf devletleri, ABD’nin yaptığı yardımlar
neticesinde ittifak devletlerini yendi.
Not: ABD’nin savaştan sonra kendi iç politikasına
(Monroe Doktrini) dönmesiyle İngiltere ve Fransa Wilson ilkelerine aykırı
hareket etmişlerdir.
Osmanlının savaşa girmesinin nedenleri:
İngiltere ve Fransa’nın Osmanlıyı yalnız bırakması,
İttihat ve Terakkicilerin Alman hayranlığı
Kaybedilen toprakların geri alınmak istenmesi
Önemli: Almanlar, Osmanlıyı I. Dünya
savaşına sokarak hem savaş alanını genişletmeyi, Osmanlıda bulunan halifelik
makamından ve Osmanlının asker gücünden faydalanmayı amaçlamıştır.
Osmanlı devletine sığınan İngilizlere ait Goben ve
Breslov (yavuz ve midilli) adlı alman gemilerin Karadeniz’de Rus limanlarını
bombalamasıyla (Odessa- Sivastopol) Osmanlı devleti savaşa girdi.
Osmanlı devletinin I. Dünya savaşında açtığı
cepheler:
Kafkas Cephesi :
Ruslar ile Ermenilerle savaşıldı.
Enver paşa’nın emriyle Kafkas cephesinde Ruslara yönelik
Sarıkamış harekatı düzenlenmiştir.
Doğu Anadolu’da kış ayında yapılan bu taarruzda
hava şartlarının sert olması nedeniyle binlerce Osmanlı askeri donarak hayatını
kaybetmiştir
*Osmanlıları Sarıkamış harekatında başarısız olmasıyla
Erzurum, Erzincan, Muş ve Bitlis Ruslar tarafından işgal edildi
Önemli: Atatürk tarafından Bitlis ve Muş geri
alınmıştır.
Bolşevik ihtilalından sonra (1917) I. Dünya savaşından
çekilen Ruslar, Brest Litowsk Antlaşmasıyla işgal ettiği bölgelerden
çekilmiştir.
Erzurum, Erzincan, Kars, Ardahan ve Batum Osmanlıya iade
edildi.
Not: Osmanlının başarısız
olmasına rağmen toprak kazandığı tek cephedir.
Çanakkale Cephesi:
İngilizler ve Yunanlılar tarafından açılan cephedir.
Bu cephenin açılma nedeni: İstanbul’u ele geçirmek ve
boğazlardan Rusya’ya yardım göndermektir.
Bu cephe Osmanlı devletinin zaferiyle sonuçlanmıştır.
(bu cephede alınan zaferden etkilenen Bulgaristan,
ittifak devletlerinin yanında savaşa girmiştir.)
Bu cephede; Sadülbahir, Arıburnu, Anafartalar,
Conkbayırı gibi bölgelerde savaşıldı.
Kanal Cephesi:
İngilizlerin kontrolünde olan Süveyş kanalını almak için
Almanların isteği üzerine Osmanlılar tarafından açılan taarruz cephesidir.
Osmanlıların başarısız olduğu bir cephedir
Irak- Musul Cephesi:
İngilizlerle mücadele edildi.
Kutul Amare’de İngilizlere karşı başarılı olundu.
Genel anlamda başarısız olunan bir cephedir.
Suriye-Filistin:
Osmanlı Devleti bu cepheden yenik ayrıldı
Hicaz- Yemen:
Bu cephede İngilizler ile Mekke Emiri şerif Hüseyin’le
mücadele edilmiştir.
Bu cephede yaşanan gelişmeler neticesinde, İslamcılık
düşüncesi önemini kaybetti ve türkçülük fikri önem kazandı.
Makedonya, Romanya ve Galiçya Cepheleri:
Almanya ile Avusturya-Macaristan imparatorluğuna
yardımda bulunabilmek amacıyla Osmanlılar tarafından açılmıştır.
Dünya Savaşının sonuçları:
imparatorluklar parçalandı. (Osmanlı, Rusya, Avusturya
imparatorlukları ve Almanya)
Yeni devletler kuruldu ve Avrupa’da yeni sınırlar
çizildi.
(Baltık ülkeleri, Finlandiya, Polonya,
Çekoslovakya, Yugoslavya, Avusturya ve Macaristan kuruldu)
Milletler Cemiyeti kuruldu
İlk kez savaşlarda uçak, denizaltı ve zehirli gazlar
kullanıldı.
bu sebepten I.Dünya savaşında 9.2 milyon insan yaşamını
kaybetti
Yenen devletler ile yenilen devletler arasında barış
antlaşması imzaladı.
Almanya – Versay Ant.
Avusturya – Sen Germen Ant.
Macaristan – Trianon Ant.
Bulgaristan – Nöyyi Ant.
Osmanlı – Sevr Ant. (en son imzalandı.)
Not: Bolşevik
ihtilalından sonra Ruslar savaştan çekilmiş ve gizli antlaşmaları bütün dünyaya
duyurmuştur
Dünya savaşında imzalanan gizli antlaşmalar
İstanbul Ant.(1915):
I.Dünya savaşı sırasında İtilaf devletleri arasında
imzalandı. Boğazlar Ruslara verildi
Londra Ant.(1915):
İngilizler ile İtalyanlar arasında imzalandı. Antalya,
Konya ve İzmir İtalya’ya verildi
Sykes Picot Ant (1916):
İtilaf Devletleri arasında imzalandı. Bu antlaşmaya göre
Adana- Suriye ve Lübnan Fransızlara bırakıldı, Irak, Filistin ve Ürdün
İngilizlere bırakıldı
Mac Mahon Ant (1916):
İngilizlerle Araplar arasında imzalanan bu antlaşmayla
Arabistan’da bağımsız bir Arab devletinin kurulması kararlaştırılmıştır.
(Suudi Arabistan)
Dünya savaşıyla ilgili bilgiler:
Yeni devletler kurulurken milliyetçilik göz ardı
edilmiştir.
En karlı çıkan devlet İngiltere oldu
Sömürgecilik yerine Manda ve Himaye kavramı
kullanılmaya başlandı
Sivil savunmanın önemi arttı
Savaştan çekilen ilk itilaf devlet Japonya’dır
Savaştan çekilen ilk ittifak devleti Bulgaristan
savaşa son katılan devlet Yunanistan
Mondros Ateşkes Antlaşması (1918)
Osmanlının savaştan yenik çıktığını gösteren ateşkes
antlaşmasıdır.
İtilaf Devletleri ile Osmanlılar arasında
imzalandı.
Maddeleri:
*Osmanlı devletinin askerleri terhis edilecek,
Osmanlı ordusu silahlarını teslim edecek
Ulaşım ve haberleşme itilaf devletlerinin kontrolüne
bırakılacak
İtilaf devletleri için tehdit olarak görülen yerler
işgal edilebilecek (7. ve 24. maddeler)
Boğazlar dünya devletlerine açık olacak
Önemli Not:
Vilayeti Sitte (altı vilayet):
Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ ve Sivas
şehirlerine verilen ad.
Elviye-i Selase (üç vilayet):
Kars-Ardahan-Batum’a verilen ad.
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra
yapılan işgaller
Antep-Urfa-Maraş Fransızlar
tarafından işgal edildi
Akdeniz bölgesi İtalyanlar
tarafından işgal edildi
İzmir ve çevresi Yunanlılar
tarafından işgal edildi
Not: İşgallere karşı Müdafa-i
hukuk cemiyetleri ve Kuva-ı Milliye birlikleri kuruldu
ilk işgal edilen Osmanlı toprağı Musul’dur,
Anadolu’da ilk işgal edilen Osmanlı toprağı Hatay’dır
Paris Barış Konferansı (1919)
Yenen devletlerinin yenilen devletlerle imzalayacakları
barış antlaşmalarının esaslarını görüşmek için toplanmış bir konferanstır.
not: İzmir ve çevresinin
yunanlılara verilmesine bu konferansta karar verildi
not: Osmanlı devletiyle
imzalanacak olan ant. sonraya bırakılmıştır.
San Remo Konferansı (1920)
I.Dünya savaşından sonra Osmanlı topraklarının
paylaşılması için 1920’de toplanan konferanstır.
Dünya savaşı sonrası hazırlanan raporlar:
Osmanlının lehine olan raporlar:
Amiral Bristol Raporu:
İzmir ve çevresinde Türk nüfusunun daha fazla
olduğunu beyan eden rapordur.
General Harbord Raporu:
Doğu Anadolu’da Türk nüfusunun daha fazla olduğunu beyan
eden rapordur.
Sandler Raporu:
Hatay’da Türk nüfusunun çoğunlukta olduğunu beyan eden
rapordur.
b-Osmanlının aleyhine olan raporlar:
Milne hattı:
Bu raporla Yunanistan ile Türkiye arasında bir tampon
bölge kurulmak istenmiştir
King Cirane:
Adana’da ermeni devletinin kurulması isteniyor
Anadolu’nun işgali sırasında kurulan
cemiyetler
Yararlı cemiyetler
Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti
Trabzon Müdafa-i Hukuk Cemiyeti
İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti
Trakya paşaeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti
Reddi ilhak Müdafa-i Hukuk Cemiyeti (İzmir)
Kilikyalılar Müdafa-i Hukuk Cemiyeti (Adana)
Milli kongre cemiyeti (basın yoluyla mücadele etmiştir)
*Anadolu Kadınları Müdafa-i Hukuk Cemiyeti
Zararlı cemiyetler azınlıkların
kurduğu cemiyetler
Mavri Mira (Bizans imparatorluğunu canlandırmayı
amaçlamış)
Etniki Eterya (Büyük Yunanistan kurmayı amaçlamış )
Pontus Rum Cemiyeti (Trabzon Rum imparatorluğunu kurmayı
amaçlamış)
Kardos cemiyeti (Trabzon Rum imparatorluğunu kurmayı
amaçlamış)
Taşnak ve Hınçak cem. (ermeni devletini kurmayı
amaçlamış)
Alyans İsrailit-Macabi Cemiyetleri (İsrail devletini
kurmayı amaçlamış)
milli varlığa düşman cemiyetler
Sulh Selameti Osmanî Cemiyeti (padişaha bağlılığını ilan
etmiş)
İslam Teali cemiyeti (halifeye bağlılığını ilan etmiş)
Kürt Teali cemiyeti
İngiliz Muhipleri Cemiyeti (manda ve Himayeyi
benimsemiş)
Wilson ilkeleri cemiyeti ( manda ve Himayeyi benimsemiş)
Notlar:
§ kurulan ilk yararlı cemiyet Trakya paşaeli
cemiyetidir,
§ bölgesel olan cemiyetler Sivas kongresinde
birleştirildi
§ milli varlığa düşman cemiyetler İstanbul
merkezli kurulmuşlardır
Milli Mücadele Dönemi Kronoloji
İzmir’in işgali_15 mayıs 1919
M. Kemalin samsuna çıkışı_19 mayıs 1919
Havza genelgesi_28 mayıs 1919
Amasya genelgesi_7 temmuz 1919
Erzurum kongresi_23 temmuz 1919
Balıkesir-Alaşehir kongreleri_1919 (bölgesel kongreler
Sivas kongresi_4 eylül 1919
Amasya görüşmeleri_20 ekim 1919
Son Osmanlı Mebusan meclisinin toplanması_12 ocak 1920
İstanbul’un işgali ve meclisinin kapanması_16 mart 1919
1.TBMM’nin açılması_23 nisan 1920
Kurtuluş savaşına hazırlık dönemi (milli
uyanış)
19 mayıs 1919 tarihinde Atatürk’ün samsuna çıkmasıyla,
kurtuluş savaşının hazırlık safhası buradan başlamıştır
Havza Bildirisiyle:
askerlerin terhis edilmemesi ve
silahların teslim edilmemesi ile ilgili kararlar alındı.
işgallerin mitinglerle protesto edilmesi istenmiştir
Amasya Genelgesi:
Bu genelge birçok komutan tarafından imzalanmıştır
(M. Kemal- Rauf bey- Ali Fuat- K.Karabekir-Refet Bele)
Amasya genelgesini birçok kişinin imzalamasının nedeni
halkın milli mücadeleye desteğini artırmak
kurtuluş savaşının programı niteliğinde bir
belgedir,
(kurtuluş savaşının amaç- yöntem ve
gerekçesinden bu genelgede söz edildi)
Temsil Heyetinin kurulması gerektiğinden ilk söz edildi
Sivas’ta bir kongrenin toplanacağından söz edildi
*Yurdun bağımsızlığı tehlikede olduğu ve İstanbul
hükümetinin üstüne düşen görevi yerine getirmediğinden, ulusun bağımsızlığını
ulusun çabası ve kararının kurtaracağından söz edilmiştir
Not: Atatürk askerlik görevinden alındı ve kendisi
de istifa etti
Erzurum Kongresi:
Doğu Anadolu ve Trabzon müdafayı hukuk cemiyetlerinin
çabalarıyla toplanmıştır.
Doğu Anadolu’da kurulması düşünülen Ermeni devletine
karşı toplandı.
Toplanma biçimiyle bölgesel, alınan kararlar yönüyle
ulusal bir kongredir
*temsil heyeti kurulmuştur(9 üye)
*vatan bir bütündür bölünemez kararı alındı
*manda ve himaye reddedilmiştir
not: M. Kemal’in sivil olarak
katıldığı ilk kongredir.
Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri
Ege bölgesindeki Yunan işgaline karşı toplanmış bir
kongredir
Bu kongrede saltanata bağlılık bildirilmiş ve diğer
devletlerin mandası altına girmeye sıcak bakılmıştır
Not: Ulus egemenliğini
savunan diğer kongrelerin aksine manda ve Himayeyi savunmuşlardır
Sivas Kongresi:
toplanma biçimi ve alınan kararlar yönüyle ulusaldır
Erzurum kongresinde kabul edilen kararlar kabul edildi
Bölgesel cemiyetler tek çatı altında toplandı
(Anadolu ve Rumeli Müd. hukuk cemiyeti )
*manda ve himaye kesin olarak red edildi
*Temsil Heyeti, hükümet gibi hareket etmeye başladı (15
üye)
(Temsil Hayeti tarafından Ali Fuat Paşa, batı cephesi
komutanlığına atanmıştır)
*İstanbul hükümeti (Damat Ferit Hükümeti) ile
bütün iletişim kesilmesine karar verildi. Damat Ferit istifa etmek zorunda
kalmıştır ve Ali Rıza hükümeti kuruldu
(temsil heyetinin İstanbul hükümetine karşı ilk başarısı
Damat Ferit’in Sadrazamlıktan istifasıdır.)
Ali Rıza hükümeti, Temsil Heyetiyle iletişime geçmiş ve
Amasya görüşmeleri (protokolü) yapılmıştır
not: Bu Kongre sırasında
İrad-ı milliye gazetesi çıkarılmıştır
Amasya Görüşmeleri (protokolü):
*temsil heyeti ile İstanbul hükümeti arasında
yapılmıştır.
*İstanbul hükümeti resmen temsil heyetini tanımış oldu.
*Mebusan meclisinin İstanbul’da açılmasına karar verildi
*temsil heyetinin merkezi Ankara’ya taşınmıştır
Atatürk’ün İstanbul’da toplanacak olan
Mebusan Meclisinden istekleri:
§ Meclis başkanı olarak seçilmesi
§ Mecliste müdafaayı hukuk grubunun
kurulması
§ misak-ı milli kararlarının alınması
*meclis başkanlığına Atatürk seçilmedi, Felahı vatan
grubu oluşturuldu ve misakı milli kararları ilan edildi
(Misakı Milli Kararlarının kabul edilmesiyle sonra
İngilizler Mebusan meclisini kapatmıştır (16 mart 1920)
Misakı Milli Kararları:
Osmanlı Devletinin milli sınırları çizildi
Kars- Ardahan- Batum (Elviye-i Selase)- Arap’ların
yaşadığı yerler ve Batı Trakya’da halk oylamasına (referandum) gidilmesine
karar verildi.
*Kapitülasyonların kaldırılmasına karar verildi.
Önemli: Misakı Milli
Kararlarının alınması ve İstanbul’un işgal edilmesiyle Ankara’da Meclis (TBMM)
açıldı.
(23 Nisan 1920)
Ankara’da 1. TBMM’nin açılması ve 1.
TBMM’nin özellikleri
(23 nisan 1920)
İstanbul hükümeti ve padişah yok sayılmıştır
Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir
Meclisin başkanı hükümetin de başkanıdır
Meclis hükümet sistemi benimsenmiştir
I. TBMM, 3 yıl görev yapmıştır
Yaptığı tek inkılâp saltanatı kaldırmaktır (1922)
I. TBMM’de Siyasi partiler yoktur, gruplar vardır
(Müdafai hukuk- İstiklal –Tesanüt –Islahat -Yeşil ordu
grupları vardır)
I. TBMM laik değildir
1921 anayasasını hazırlamıştır (kurucu meclis özelliği)
Ağnam vergisini 4 katına çıkarmıştır
İstiklal marşını kabul etti
Düzenli orduyu kurdu
İstiklal mahkemelerini kurdu
Hıyaneti Vataniye ve firariler Kanunu’nu çıkardı
Londra konferansına katıldı ve Mudanya ateşkesini
imzaladı
Lozan konferansının ilk bölümüne katıldı
TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmalar
İstanbul hükümeti + itilaf
devletlerinin kışkırtmasıyla çıkan ayaklanmalar
bolu, düzce, hendek
afyon (çopur musa)
Yozgat (çapanoğulları)
Konya (delibaş)
Urfa (milli aşiret)
Mardin (ali batı)
Bayburt (şeyh eşref)
Erzincan (koçgiri)
Siirt -Kurtalan-Garzan ( cemil çeto
)
İstanbul hükümetinin kışkırtmasıyla çıkan
ayaklanmalar
Aznavur ayak.
Hilafet ordusu (Kuvayı
inzibatiye)
Kuvayı Milliye isyanları
Çerkez Ethem isyanı
Demirci Mehmet Efe isyanı
Azınlık isyanları
Ermeni İsyanı
Rum İsyanı
TBMM’nin isyanlara karşı aldığı
önlemler:
Hıyaneti Vataniye Kanunu çıkarıldı ve bu kanunu
uygulamak için istiklal mahkemeleri açıldı
isyanlara karşı fetva çıkarıldı (Ankara müftüsü Rıfat
Börekçi tarafından)
Sevr Barış Ant. (10 Agustos 1920)
San Remo konferansında bu antlaşmanın esasları
belirlenmiştir.
Mebusan Meclisi kapalı olduğu için saltanat şurası
tarafından onaylandı
(Sevr Antlaşması, bu sebepten ölü doğmuş ve uygulamaya
geçmemiş bir anlaşmadır)
Sevr Antlaşmasının Maddeleri
Doğu Trakya, ege adaları ve İzmir: Yunanlılara verilecek
Muğla-Aydın-Antalya: İtalyanlara verilecek
adana-Antep-Urfa-Maraş-Suriye: Fransızlara verilecek
Irak-Musul-Arabistan: İngilizlere verilecek
Doğu ve Güneydoğu Anadolu Böl.: Ermeni ve Kürt
devleti kurulacak
Rodos adası-On iki ada: İtalyanlara
herhangi bir tehlike durumunda İstanbul işgal
edilebilecek
kapitülasyonlar bütün devletlere verilecek
boğazlar: uluslararası bir komisyon tarafından
yönetilecek
Osmanlı savaş tazminatı verecek
Osmanlılarda sınırlı bir ordu ve deniz gücü
bırakılacaktır
Kurtuluş savaşında basın yayın
organları
§ Yararlı yayınlar
irade-i milliye (Sivas)
hâkimiyet-i milliye (Ankara)
Albayrak (Erzurum)
küçük mecmua (Ziya Gökalp tarafından Diyarbakır’da
çıkarıldı)
minber (M. Kemal-Fethi bey tarafından çıkarıldı)
Anadolu Ajansı (Halide Edip Adıvar)
babalık (Konya)
§ Zararlı yayınlar
Alemdar gazetesi
Peyam-ı sabah gazetesi
Güleryüz dergisi
Aydede dergisi
Ümit gazetesi
İrşad gazetesi
Kurtuluş savaşında açılan cepheler
a-doğu cephesi
Ermenilerle mücadele edildi
Kazım Karabekir bu cephede komutanlık etmiştir
Gümrü Antlaşmasıyla bucephe kapandı.
b-güney cephesi
Fransızlarla mücadele edildi
Kuvayı milliye bu cephede düşmanla savaşmıştır
Ankara antlaşmasıyla bu cephe kapandı
c-batı cephesi
İngilizler ve Yunanlılar ile mücadele edildi
Kuvayı milliye ve Düzenli ordu düşmanla savaşmıştır.
Gediz muharebesinde yunanlılara karşı başarısız olundu.
1.ve 2. İnönü Savaşlarında düşmana karşı başarılı
olundu. Düzenli ordunun ilk başarıları
Londra konferansı toplandı ve bu konferansa TBMM katıldı
Kütahya-Eskişehir yenilgisi alındı
Tekâlifi milliye emirleri yayınlandı.
Başkomutanlık kanunu çıkarıldı
Sakarya Meydan Savaşında büyük bir başarı elde edildi
Düşmana karşı Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan
Savaşı) gerçekleştirildi.
İşgalci devletlerle Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı
Lozan Barış Antlaşması imzalandı
§ Doğu Cephesi
Ermeni meselesinin tarihçesi:
Osmanlılar zamanında Ermenilere Milleti Sadıka ismi
verilmiştir.
ilk kez Berlin antlaşmasıyla (1878)
Ermeni meselesi gündeme gelmiştir
Ermeni Devletinin kurmak amacıyla 19.yy.
sonlarında Hınçak ve Taşnak Ermeni cem. kuruldu,
(II. Abdülhamit tarafınfan Ermeni cemiyetlerine karşı Hamidiye
alayları kuruldu.
Ermeniler, I.Dünya savaşında Ruslarla beraber Osmanlıya
karşı savaştı.
Ermeniler, çıkarılan Tehcir kanunuyla
Suriye’ye göç ettirildi (1915)
I. Dünya Savaşından sonra Wilson ilkeleri ve Mondros
ateşkes ant. güç alarak bir Ermeni devleti kurulmak istendi.
Osmanlıların aleyhine olan General Harbord raporu
yayınlandı.
Doğu Anadolu’da Kazım Karabekir komutasındaki 15.
Kolordu Ermenilerle savaştı.
Ermenilerle imzalanan Gümrü ant. ile
doğu cephesi kapandı, Kurtuluş savaşında ilk kapanan cephedir
Not: Bu cephenin kapanmasıyla doğu cephesindeki askeri
birlikler batı cephesine gönderildi
Gümrü Antlaşması (3 aralık 1920)
*TBMM’nin ilk siyasi ve askeri başarısıdır
*Ermeniler, Sevr antlaşmasını tanımayacaklarını beyan
etti.
*Ermeniler misak-ı milli kararlarını tanımış
*Aras nehri ile çıldır gölü Ermenilerle sınır kabul
edildi
*Kars-Sarıkamış-Iğdır Ermenilerden alınarak TBMM’ye
bağlandı.
Önemli: TBMM’yi
tanıyan ilk devlet Ermenilerdir.
§ Güney Cephesi
Kuvayı milliye birlikleri ile Fransızlar+Ermeniler
arasında savaş yapıldı
Kurtuluş Savaşında açılan ilk cephe, GüneyCephsidir.
Fransızlarla yapılan 1921 Ankara ant. ile bu cephe
kapandı
Ankara Antlaşması (20 ekim1921)
Antep(1921)- Urfa(1973)- Maraş(1984)- Adana
TBMM’ye bırakıldı
Hatay hariç güney sınırı kesinleşti
Hatay’da Suriye’ye bağlı özerk bir yönetim kuruldu
(İskenderunSancağı)
Hatay’ın kendine has bir meclisi kuruldıu.
not:
TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa’dır
‘Hatay’ misakı milli’den verilen 2. tavizdir
Önemli
Misakı Milliden verilen tavizler:
Batum, Gürcistan’a bırakıldı. (Moskova ant.)
Hatay, Fransızların kontrolünde Suriye’ye bırakıldı.
(1921 Ankara ant.)
3.Musul, İngilizlerin kontrolünde Irak’a bırakıldı.
(1926 Ankara Ant.),
Önemli: (1938’de bağımsız
Hatay cum. kuruldu, 1939-hatay türkiye’ye bağlandı)
Not: Kuvayı Milliye:
ihtiyaçlarını halktan toplayan, düzensiz ve savunma savaşı yapan askeri
birliklerdir
§ Batı Cephesi
çatışmaların en yoğun yaşandığı cephedir.
işgalci devletler bu cephede başarılı olup, Sevr antlaşmasını TBMM’ye
kabul ettirmek istemiştir.
Bu cephede Yunanistan ve İngiltere ile mücadele edildi.
Bu cephede savaşan Kuvayı Milliye birliklerinin yerini
düzenli ordu almıştır.
Bu cephe Mudanya ateşkes antlaşmasıyla kapandı
Bu cephede Ali Fuat Paşa, İsmet Paşa ve Mustafa Kemal
Paşa komutanlık etmiştir.
I. İnönü savaşı:
Önemli: Düzenli ordunun
itilaf devletlerine karşı kazandığı ilk başarı I. İnönü Savaşıdır.
İnönü ve II. İnönü Savaşları arasında
yaşanan gelişmeler
İstiklal marşı kabul
edildi
Teşkilatı Esasiye kanunu çıkarıldı.
(1921 Anayasası)
Moskova Antlaşması imzalandı
(Batum Gürcistan’a bırakıldı)
Londra konferansı toplandı
Afganistan ile dostluk
antlaşması imzalandı
İstiklal marşı kabul edildi (12
mart 1921)
Milli Eğitim Bakanlığının (maarif vekâleti) isteği
üzerine Mehmet Akif Ersoy tarafından yazılan İstiklal Marşı TBMM tarafından
kabul edildi.
Londra konferansı toplandı:
İtilaf devletlerinin Sevr antlaşmasını
hafifleterek, TBMM’ye kabul ettirmek amacıyla topladığı konferanstır.
TBMM sunulan teklifleri kabul etmemesi üzerine bu
konferans dağılmıştır.
Not: Bu konferansa TBMM ile İstanbul hükümeti beraber
çağırıldı.
TBMM’nin Londra konferansına
katılmasının önemi:
*itilaf devletleri TBMM’yi resmen tanımıştır
*Misakı Milli Kararları bütün dünyaya tanıtılmıştır
Moskova Antlaşması imzalandı.
1.İnönü savaşının kazanılmasından sonra TBMM ile Sovyet
Rusya arasında imzalanan bir antlaşmadır.
Antlaşmanın maddeleri:
taraflardan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğeri de
tanımayacak
Önemi: Osmanlılar ile Çarlık Rusya arasında imzalanan
antlaşmalar yok sayılmıştır
Ruslar misakı milliyi tanımıştır
Batum, Gürcistan’a bırakıldı (misakı milli sınırlarından
verilen ilk tavizdir.)
Antlaşmanın önemi:
*TBMM ilk kez büyük bir devlet tarafından tanındı
*TBMM, Sovyetlerden ekonomik ve askeri yardım
almıştır
II.İnönü savaşı:
Düzenli ordunun işgalci devletlere karşı elde ettiği bu
zaferden sonra İtalyanlar Anadolu’yu terk etti.
Düzenli orduya güven
artmış ve katılımlar arttı.
Bu Savaşta sonra Atatürk’ün söylediği söz: ‘’siz
düşmanı değil ülkenin makus talihini yendiniz’’
c-Kütahya- Eskişehir yenilgisi:
Düzenli ordunun ilk ve tek yenilgisidir.
Eskişehir, Afyon ve Kütahya işgal edildi
Bu savaş sırasında başkentin Kayseri’ye taşınma fikri
ortaya atıldı.
d-Sakarya savaşı (subaylar savaşı)(1921)
İngilizler ve Yunan birlikleri ile savaşıldı,
Bu savaşta Düzenli ordu işgalci devletlere karşı
başarılı oldu.
Ordunun başına M. Kemal geçmiştir.
Sakarya Savaşı öncesinde Başkomutanlık yasası kabul
edildi:
Bu kanunla meclisin yetkileri 3 aylığına M.
Kemal’e verildi daha sonra süresiz olarak uzatıldı.
Atatürk, cumhurbaşkanı seçilene kadar bu yetkiyi
kullanmıştır.
Başkomutanlık yasasıyla yasama+yürütme+yargı ve askeri
yetkiler Atatürk tarafından kullanılmıştır
Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Tekâlif-i
milli emirleri ilan edildi: (yasama yetkisi)
Sakarya Savaşının sonuçları:
Kafkas devletleriyle Kars antlaşması imzalandı. (Ermenistan-Gürcistan-Azerbaycan)
Kars Antlaşmasıyla bugün ki doğu sınırı
çizilmiştir.
Fransızlarla Ankara ant. (1921) imzalandı.
Ankara Antlaşmasıyla; Fransızlar işgal
ettikleribölgelerden (Antep-Urfa-Maraş-Adana) çekildi.
Ankara Antlaşmasıyla; güney sınırı çizildi. (Misakı
Milli Sınırlarında verilen 2. taviz Hatay’dır.)
Önemli: Atatürk’ün bu
savaş sırasında söylediği söz; Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o
sath bütün vatandır.
Sakarya Savaşından sonra M. Kemal’e gazilik unvanı ve
mareşallik rütbesi verildi
Ukrayna ile dostluk ant. imzalanmıştır
Tekalifi Milliye Emirleri (ulusal
yükümlülükler) :
Sakarya savaşından önce ordunun ihtiyacının karşılanmak
amacıyla Atatürk tarafından yayınlanan emirlere verilen ad.
10 emirden oluşan bu
yasayla Atatürk,TBMM’nin yasama yetkisini kullanmıştır
Tekalifi Emirleriyle halk elindeki silah ve cephaneyi
orduya teslim etmiştir
Karşılığı daha sonra geri ödenmek koşuluyla halka ait
Yiyecek, giyecek ve ticaret mallarının %40’na el konuldu
her ailenin bir askeri giydirmesi zorunluluğu getirilmiş
halkın elindeki binek hayvanların ve taşıtların %20’sine
el konulmuş
marangoz-demirci-terzi gibi
iş sahipleri ordu için çalıştırılmış
TBMM’yi tanıyan devletler:
Gümrü antlaşmasıyla TBMM’yi tanıyan ilk devlet Ermenistan’dır.
Moskova Antlaşmasıyla TBMM’yi tanıyan ilk büyük devlet Sovyet Rusya’dır
TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan’dır
1921 tarihli Ankara Antlaşmasıyla TBMM’yi tanıyan ilk
itilaf devleti Fransa’dır
Önemli:
TBMM ilk kez Londra konferansında itilaf devletleri
tarafından hukuken tanındı.
TBMM ilk kez Mudanya ateşkes antlaşmasında itilaf
devletleri tarafından resmen tanındı.
Osmanlı Devleti (İstanbul hükümeti) ilgili
önemli bilgiler
Osmanlı Devleti;
Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla fiilen yok sayıldı
Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla hukuken yok sayıldı
Saltanatın kaldırılmasıyla resmen sona ermiştir
Büyük Taarruz ( Başkomutanlık Meydan Savaşı)
(30 Ağustos 1922)
Milli Mücadele dönemindeki ilk taarruz savaşıdır
Bu savaşta Yunanlılar Batı Anadolu’dan çıkarıldı
Önemli: Bu savaş
sırasında Atatürk’ün söylediği söz; ‘’ordular ilk hedefiniz Akdeniz’’
Türk ordusunu bu savaşta başarılı olması üzerine
İngilizlerin isteğiyle Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı
(TBMM, İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar arasında
imzalandı.)
Başkomutanlık Meydan Savaşında elde edilen zafer
sonrasında imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla Batı cephesi kapandı.
Mudanya Ateşkes Antlaşması (1922)
Yunanlıların Doğu Trakya’yı boşaltmasına karar verildi
İstanbul ve boğazlar TBMM hükümetinin egemenliğine
bırakıldı
itilaf devletleri tarafından İstanbul hükümeti hukuken
yok sayılmıştır
Yunanistan ve İstanbul hükümeti bu antlaşmanın
imzalandığı toplantıya katılmamıştır
TBMM’yi temsilen Mudanya Ateşkes görüşmelerine katılan
İsmet paşa daha sonrasında Lozan’daki görüşmelere de katılmıştır
Önemli:
Bu ateşkes antlaşmasıyla kurtuluş savaşının askeri
safhası bitti, diplomasi safhası başladı
Önemli:
Mudanya Ateşkes Antlaşması TBMM’nin itilaf devletlerine
karşı kazandığı ilk diplomatik başarıdır.
Saltanatın kaldırılması (1 kasım 1922)
Mudanya ateşkes antlaşmasından sonra Lozan Barış
konferansı toplandı
Bu konferansa Türkiye’yi temsilen TBMM ile İstanbul
hükümeti beraber konferansa çağırılması üzerine TBMM tarafından 1 kasım
1922 tarihinde saltanat kaldırıldı.
Saltanatın kaldırılmasının önemi:
milli egemenlik önünden önemli bir engel kaldırıldı.
Sultan Vahdettin ülkeden ayrıldı, Abdülmecid
Efendi halifelik makamına getirildi.
Lozan Barış Antlaşması (24 temmuz 1923)
Lozan Barış Görüşmelerine katılan devletler: İngiltere-Fransa-İtalya-Japonya-Yunanistan-Türkiye
Boğazlar konusunda görüşmelere katılan devletler: Bulgaristan-Sovyet
Rusya
Gözlemci sıfatıyla görüşmelere katılan devlet: ABD
Önemli: İsmet paşa TBMM’yi
temsilen Lozan Konferansına katılmıştır
Bu görüşmelerde; Ermeni meselesi ve
Kapitülasyonlarla ilgili taviz verilmeyeceği belirtilmiştir.
Önemli: Lozan barış
görüşmeleri 1 defa kesintiye uğramıştır. Lozan barış görüşmelerinin ilk
bölümüne I. TBMM katılmış , 2. bölümüne ise II. TBMM katılmıştır.
Lozan Barış Antlaşmasının maddeleri
Sınırlarla ilgili maddeler:
Doğu sınırı:
Moskova-Kars antlaşmalarında alınan kararlar kabul
edildi. (Batum, kesin olarak Gürcistan'a verildi)
Güney sınırı:
1921 tarihli Ankara antlaşmasının
kararları kabul edildi (Hatay’da özerk bir bölge olan İskenderun Sancağı
kuruldu)
Irak sınırı:
İngiltere ile TBMM arasında yapılacak olan ikili
görüşmelere bırakıldı.
Yunan sınırı:
( Yunanistan ile Türkiye arasında Meriç nehri
sınır kabul edildi)
İran sınırı:
kasrı şirin antlaşmasının
maddeleri esas alındı
Bulgaristan sınırı:
1913 tarihli İstanbul antlaşmasının maddeleri esas
alındı
Kapitülasyonlar ve Duyunu Umumiye
İdaresi kaldırıldı
Dış borçların ödenmesi
ile ilgili takvim karara bağlandı,
Azınlıklar T.C.
vatandaşı kabul edildi
Patrikhanelerin siyasi
ve dünyevi yetkileri elinden alındı
Boğazların denetiminden ve güvenliğinden sorumlu bir
komisyon kuruldu.
Bozcaada ve Gökçeada hariç
diğer ege adaları Yunanistan’a verilecek
Yunanistan’la nüfus mübadelesi yapılacak
Yunanlılar tarafından Karaağaç kasabası
TBMM’ye savaş tazminatı olarak verildi
Yabancı okullar milli
eğitim bakanlığına bağlandı
Atatürk’ün İnkılapları
Siyasi alanda yapılan inkılaplar
saltanatın kaldırılması
cumhuriyetin ilanı
halifeliğin kaldırılması
Toplumsal alanda yapılan
inkılaplar
Yeni ölçü birimlerinin kabulü
Çağdaş rakamların kullanılması
Miladi Takvimin kabulü
Soyadı kanunu
Tekke ve zaviyelerin kapatılması
Pazar gününün hafta sonu tatil günü olması
Hukuk alanında yapılan inkılap
Medeni kanunun kabulü
Ceza -ticaret hukukunun kabulü
1921 ve 1924 Anayasalarının hazırlanması
Ekonomi alanında yapılan inkılâplar
tarım-ticaret-sanayi alanında inkılaplar
e-Kültürel alanda yapılan inkılâplar
Tevhidi Tedrisat Kanunun çıkarılması
Harf inkılabı (Latin Harflerin kabul
edilmesi)
Türk Tarih Kurumun açılması
Türk Dil Kurumunun açılması
Siyasi alanda yapılan inkılâplar
Saltanat’ın kaldırılması ( 1 kasım 1922):
nedeni:
Saltanatın cumhuriyetçiliğe (halk egemenliği) ters
düşmesi
sonuçları:
VI. Mehmet (Sultan vahdettin) ülkeyi terk etti, yerine
Abdülmecit efendi halife seçilmiştir
devlet başkanlığı ve rejim sorunu ortaya çıktı
cumhuriyetin ilanı ( 29 ekim 1923):
nedenleri:
hükümet bunalımının yaşanması, hükümetin kurulamaması
(meclis hükümet sistemi)
devlet başkanlığı ve rejim sorunu
sonuçları:
Devletin adı ve rejimin adı konuldu (cumhuriyet)
Devlet başkanlığı sorunu çözüldü (cumhurbaşkanı)
Kabine sistemine geçildi (hükümetin kurmak
kolaylaştırmak amacıyla Meclis Hükümet sisteminin yerine)
Cumhurbaşkanlığa: M. Kemal Paşa, Başbakanlığa: İsmet
paşa, Meclis başkanlığına: Fethi Paşa seçildi
3-Halifeliğin kaldırılması (3 mart 1924):
nedenleri:
Eski rejim yanlılarının halifelik kurumu etrafında
toplanması ve halifenin devlet başkanı gibi hareket etmesi
sonuçları:
hanedan üyeleri ülke dışına çıkarıldı,
laiklik yolunda en önemli adım atıldı
Kadınlara verilen siyasi haklar:
1930 belediye seçimlerine katılma hakkı
1933 muhtarlık seçimlerine katılma hakkı
1934 milletvekili seçimlerine katılma hakkı
4 mart 1924 tarihinde yapılan inkılaplar
Halifelik kaldırıldı
Tevhidi Tedrisat kanunu çıkarıldı (
eğitim ve öğretimin birleştirilmesi)
Şerriye ve Evkaf Vekâleti kaldırılması
(vakıflar genel müd.-diyanet işleri baş. kuruldu)
Erkânı Harbiye Vekâleti kaldırıldı.
(siyaset ve ordunun birbirinden ayrılması)
Genelkurmay başkanlığı kuruldu
Milli Savunma Bakanlığı kuruldu
Çok partili hayata geçiş çabaları
Cumhuriyet Halk Fırkası (1923)
M. Kemal tarafından kurulan ilk siyasi partidir,
Müdafaayı hukuk cemiyetinin halk partisine
dönüştürülmesiyle kuruldu- (9 umde)
Ekonomide devletçilik ilkesi benimsemiştir
Terakkiperver Fırkası (1924)
Kurucuları: Kazım Karabekir- Ali Fuat- Rauf Orbay- Refet
Bele- Adnan Adıvar
Ekonomide Liberalizm’i savunmuştur(serbest ekonomik
sistem)
ilk muhalefet partisidir, dini ilkelere
saygılıdır,
Terakkiperver fırkası, Şeyh Sait isyanında (1925)
parmağı olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır.
Not: Şeyh Sait İsyanı
sırasında Musul kaybedilmiştir
Serbest Cumhuriyet Fırkası (1929)
Atatürk’ün isteği üzerine Fethi Okyar tarafından
kuruldu.
liberal ekonomiyi savunmuş olan bir partidir.
saltanat yanlılarının bu partinin etrafında
toplanmasıyla Fethi Okyar parti kapatılmıştır
not: partinin kapanmasıyla
İzmir ve çevresinde Menemen olayı çıktı
Demokrat parti (1946):
Adnan menderes ve arkadaşları tarafından 1946 yılında
kuruldu.
1946 seçimlerinde Demokrat partinin meclise girmesiyle
çok partili hayata geçildi.
Demokrat parti 1950-1960 yılları arasında iktidarda
kalmış ve 1960’taki askeri darbe sonrası kapatılmıştır.
Önemli: Nuri Demirağ
tarafından 1945 yılında kurulan Milli Kalkınma Partisi, 1946 seçimlerine girmiş
fakat seçimleri kaybetmiş ve meclise girememiştir.
b-Hukuk alanında yapılan inkılâplar
§ Medeni Hukukun kabul edilmesi (1926)
:
Din esasına göre hazırlanan mecelle hukukunun
yerine İsviçre’den alınan Medeni Kanun kabul edildi.
Not: İsviçre Medeni Kanunu
Avrupa’da hazırlanan en çağdaş hukuk kurallarıdır
Medeni Kanunu’nun içeriği:
**sosyal, hukuki ve ekonomik
alanlarda kadın-erkek eşitliği
(tanıklık-miras-çalışma hayatı-boşanma-tek eşlilik gibi
konularda kadın erkek eşitliği sağlanmıştır)
not: Patrikhanenin siyasi
ve dünyevi yetkileri elinden alınmış ve sadece dini yetkileri kalmıştır
2-Borçlar kanunu: İsviçre’den-1926
3-Ticaret kanunu Almanya’dan-1928
4-ceza kanunu İtalya’dan-1926
5-icra-iflas kanunu
İsviçre’den-1932 alındı
1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye):
§ İnönü savaşından sonra meclis tarafından
kabul edildi
23 maddeden oluşan bu anayasa, olağanüstü şartlarda
hazırlandığı için kişi haklarına değinilmemiştir
Ayrıntılı olmayan kısa bir anayasadır.
Mebus olma süresi 2 yıldır.
Güçler birliği ilkesi ve Meclis hükümet sistemi
benimsenmiştir
1924 anayasası:
1921 Anayasasının devletin ihtiyaçlarını karşılayamaması
üzerine 1924 Anayasası hazırlandı
Bu anayasa ile devletin dini, dili ve başkenti
belirlendi.
Kabine hükümet sistemine geçildi.
Mebus olma süresi 4 yıla çıkarıldı.
Seçme yaşı 18, seçilme yaşı 30 olarak belirlendi.
(erkekler için)
Kültürel alanda yapılan inkılaplar
Tevhidi Tedrisat Kanunu çıkarıldı (1924):
Bu kanunla eğitim öğretim birleştirildi,
Milli Eğitim Bakanlığı kurularak bütün eğitim kurumları
milli eğitim bakanlığına bağlandı
Medreseler kapatıldı
Harf Devrimi gerçekleşti (1928):
Arap harflerinin yerine Latin harfleri kullanılmaya
başlandı (Çağdaşlaşmak ve Avrupa ile ilişkileri güçlendirmek amacıyla bu devrim
gerçekleşti)
Millet mektepleri açıldı.
1928 harf inkılâbından sonra halkı okur-yazar oranını
artırmak amacıyla açılan eğitim kurumlarıdır.
4 ay eğitim veren bir kurumdur.
Halk evleri:
cumhuriyetin getirmiş olduğu değerleri halka ulaştırmak
amacıyla 1932 yılında kurulmuş olan bir kurumdur.
Demokrat partinin iktidara gelmesiyle 1950 ‘de halk
evleri kapatılmış,
1963 yılında askeri darbeden sonra tekrar açılan
Halkevleri 1980 darbesinden sonra tekrar kapatılmıştır.
1987 yılında dernek statüsünde tekrar açılan Halkevleri
günümüzde de varlığını sürdürmektedir.
Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda Türk
Tarih Kurumu kuruldu (TTK)-1931
Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda Türk Dil
kurumu kuruldu. (TDK)-1932
d-Toplumsal alanda yapılan inkılâplar
tekke ve zaviyelerin kapatılması (1925)
Soyadı kanunu (1934) lakap ve unvanlar kaldırıldı.
Yeni Ölçü birimleri kabul edildi. (1931) (Metre,
Kilometre, Kilogram gibi.)
Miladi takvim kabul edildi.(1926) (Hicri takvimin yerine
kullanılmaya başlandı.
Hafta tatilinin değiştirilmesi (1935) ( öncesinde Cuma
günü tatil iken yapılan değişiklikle Pazar tatil günü olarak belirlendi.)
Uluslararası rakamlar kabul edildi. (1928)
e-Ekonomik alanda yapılan inkılaplar
Tarım alanında yapılan
inkılaplar
aşar vergisi kaldırıldı ( halkçılık ilkesi
doğrultusunda)-1925
Toprak Mahsulleri Ofisi ve Ziraat odaları açılmıştır
(tarımı geliştirmeye dönük çalışmalar yapılmıştır)
Ticaret alanında yapılan inkılaplar
Türkiye iş bankası kuruldu (1924)
Esnaflara kredi olanağı sağlamak amacıyla kurulan bir
bankadır.
Kabotaj Kanunu çıkarıldı (1926):
Türk limanlarında ve Türk karasularında ticaret yapma hakkının
sadece Türklerde mahsus olduğuyla ilgili kanundur. (Milliyetçilik ilkesi
doğrultusunda çıkarılmıştır.)
Bu kanun Avrupalı devletlerin büyük bir tepkisine neden
olmuştur.
Sanayi alanında yapılan inkılaplar
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulamaya kondu.
(1934-1939)
İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2. dünya
savaşının çıkması sebebiyle uygulanamadı
İzmir iktisat kongresi toplandı (1923)
( Milli Ekonomi ilkesi benimsenmiş) Bireysel girişimlerin desteklenmesi ve tam
bağımsız ekonomi kurulması kararları alınmıştır
Atatürk’ün ilkeleri
Atatürk’ün 6 ilkesi, 1937 yılında 1924
anayasasına girmiştir
cumhuriyetçilik:
ulus egemenliğini ve demokrasiyi sağlamak
Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgili olan
kelimeler:
· meclis
-
· hükümet
-
· seçim
-
· seçmen
-
demokrasi -
kanun -
· kabine
-
çok partili hayat
Halkçılık:
halk arasındaki eşitliği sağlamayı amaçlayan
ilke.
Halkçılık ilkesi ile ilgili olan gelişmeler
aşar vergisinin kaldırılması
soyadı kanunu
toprak reformu
medeni kanun
tevhidi tedrisat kanunu
sosyal devlet anlayışı
c-Devletçilik:
Ekonominin devletin kontrolünde olması ve temel tüketim
maddelerinin devlet tarafından üretmesi gerektiğini savunan ekonomik politikaya
verilen ad.
Özellikle bireylerin sermayesinin yetmediği yerlerde
devletin yatırımlarda bulunması gerektiğini savunan ekonomik politikadır.
d-Laiklik:
Devleti düzenleyen kuralların dine değil akla dayanması,
devletin din ve vicdan özgürlüğünü yasalarla güvence altına alması, din ve
devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını savunan ilke.
Laiklik ilkesi ile ilgili olan kelimeler:
akılcılık-bilimsellik
tevhidi tedrisat kanunu
tekke ve zaviyelerin kapatılması
medeni kanununun kabul edilmesi
halifeliğin kaldırılması
Şeriye ve Evkaf vekâletinin kaldırılması
e-milliyetçilik:
Laiklik ilkesi ile ilgili olan kelimeler:
bağımsızlık
vatan sevgisi-
birlik bütünlük
ülke bütünlüğü
kabotaj kanunu-
kapitülasyonların kaldırılması
Hatay meselesi
Montrö boğazlar sözleşmesi
f-inkılâpçılık:
çağdaş uygarlık seviyesine çıkmayı, kurum ve
kuruluşların yenilenmesini ve değişmesini öngören ilke.
şapka ve kılık-kıyafet kanunu,
saat, ölçü ve takvimin değiştirilmesi
Türk dış politikası ve dayandığı temeller
tam bağımsızlık
devletlerarası eşitlik
yurt sulh dünya sulh
Musul meselesi:
Lozan barış görüşmelerinde İngiltere ile TBMM arasında
yapılacak ikili görüşmelere bırakılmıştı
Şeyh Sait isyanından sonra İngilizler Musul’u işgal
etmiştir
TBMM ile İngilizler arasında 1926 yılında imzalanan Ankara Antlaşmasıyla Musul,
İngilizlerin kontrolünde olan ırak’a bırakılmıştır.
Musul’un kaybedilmesi, misakı milliden verilen üçüncü
tavizdir
Ankara Antlaşmasına göre Musul petrollerinin %
10’u 25 yıllığına Türkiye’ye verilmiştir.
Dış borçlar
Kırım Savaşında ilk kez İngiltere ile Fransa’dan dış
borç alındı.
TBMM, Lozan Antlaşmasında kendi payına düşen borçları
taksitli olarak ödemeyi kabul etti
Türkiye Cumhuriyeti dış borçlardan kalma son taksiti
1954 yılında ödemiştir
Yabancı okullar sorunu:
Fransızlarla yaşanan bir sorundur.
Tevhidi Tedrisat Kanunu ile bütün okullar Milli Eğitim
Bakanlığına bağlandı ve bu sorun da çözüme kavuştu.
Nüfus Mübadelesi
Türkiye ile Yunanistan arasındaki bir meseledir.
Anadolu’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin yer
değiştirmesi ile ilgili meseledir.
Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’da yaşayan
Rumlar nüfus mübadelenin dışında bırakılmıştır.
Milletler Cemiyetine üye olunması (1932)
§ Dünya savaşından sonra barış ortamını devam
ettirmek ve devletler arasındaki sorunları barış yoluyla çözüme kavuşturmak
amacıyla Milletler Cemiyeti adında bir cemiyet kurulmuştur. (1920)
Türkiye bu teşkilata 1932 yılında üye olmuştur
II.Dünya savaşının 1939 yılında çıkmasıyla bu teşkilat
işlevini kaybetmiştir.
§ Dünya Savaşından sonra Milletler
Cemiyetinin bir devamı olarak Birleşmiş Milletler 1945 yılında kuruldu.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)
Lozan barış görüşmelerinde boğazların güvenliği ve
idaresi için bir komisyonun kurulmasına karar verilmişti.
*II. Dünya Savaşı öncesinde Almanya ve İtalya’nın saldırgan
bir politika izlemeleri ve silahlanmaları boğazlar için bir tehdit
oluşturmuştur.
§ Dünya Savaşı öncesinde bu gelişmelerin
yaşanması üzerine Milletler Cemiyeti boğazlar meselesi görüşmek amacıyla bir
toplantı düzenlendi.
Bu toplantıda 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar
Sözleşmesiyle boğazların idaresi ve güvenliğinin Türkiye’ye bırakılmasına karar
verildi
Balkan Antantının kurulması (1934)
Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir politika izlemeleri
neticesinde imzalanan bir pakttır.
Türkiye-Yunanistan-Yugoslavya-Romanya arasında 1934
yılında imzalanmıştır.
§ Dünya savaşının çıkmasıyla bu ittifak
geçerliliğini kaybetmiştir
Bot: Balkan ülkesi olmasına rağmen Bulgaristan bu pakta
katılmamıştır.
Sadabat Paktının kurulması (1937)
Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir politika izlemeleri
neticesinde imzalanan bir pakttır.
Türkiye-Afganistan-Irak-İran arasında 1937 yılında
imzalanmıştır.
Dünya savaşının çıkmasıyla bu ittifak geçerliliğini
kaybetmiştir
Ortadoğu ülkesi olmasına rağmen Suriye bu pakta üye
olmamıştır.
9-Hatay Meselesi
1921’de Fransızlarla imzalanan 1921 tarihli Ankara
Antlaşmasında Hatay‘da özerk bir yönetim kurulmuştur.
Fransa’nın himayesinde bulunan Suriye’ye bağlandı.
Hatay, 1938 yılında halk oylamasıyla
(referandum-plebisit) bağımsızlığını kazandı.
1939 yılında ise mecliste yapılan oylamaylaHatay
Cumhuriyeti Türkiye’ye bağlanmıştır
Dünya Savaşı (1939-1945)
sebepleri
*devletlerarasındaki gruplaşmalar
*Almanların ve İtalyanların saldırgan politika izlemesi
*Almanların ve İtalyanların silahlanması
I. Dünya savaşından sonra katı maddeler içeren
antlaşmaların imzalanmış olması.(versay)
gruplaşmalar
|
|
Mihver Devletler
Almanya
İtalya
Bulgaristan
Japonya
Müttefik Devletler
İngiltere
Fransa
SSCB + ABD
§ Dünya Savaşı sırasında yaşanan
gelişmeler:
*II. Dünya Savaşı, Almanya’nın Polonya’ya saldırmasıyla
1939 yılında başladı
*Savaş Kuzey Afrika, Avrupa ve Büyük Okyanus olmak üzere
üç cephede yaşandı.
§ dünya savaşı öncesinde Almanlar, SSCB ile
imzaladıkları saldırmazlık antlaşmasına rağmen Ruslar üzerine Barbarossa
Harekatı düzenlenmiştir.
ABD’ye bağlı askeri üs olan Pearl Harbour’un
Japonların saldırısına uğramasıyla ABD, II. Dünya Savaşına Müttefik Devletlerin
yanında katıldı.
Almanlar Ruslar üzerine Barbarossa Hareketini
düzenledi.
İtalya, Kuzey Afrika’da başarısız oldu ve II. Dünya
Savaşından çekildi.
Almanya, Stalingrad Muharebesinde Ruslara yenildi.
Müttefik Devletler, Almanya üzerine Normandiya
çıkarmasını gerçekleştirdi.
ABD ile Japonlar arasında Pasifik Okyanusunda büyük
çatışmalar yaşandı.
ABD tarafından Japonların Hiroşima ne Nagazaki
şehirlerine atom bombası atıldı.
Dünya Savaşının sonuçları
*Kuzey Afrika’daki başarısızlıktan sonra 1943’te
Mussolini iktidardan düştü ve İtalya II. Dünya savaşından çekildi
*1945’te SSCB’nin Berlin’i işgal etmesiyle Almanya
savaştan çekildi
*1945’te ABD’nin Japonya’ya atom bombası atmasıyla
Japonya savaştan çekildi ( Hiroşima ve Nagazaki)
Dünya Savaşından sonra SSCB’nin liderliğini yaptığı Doğu
Bloğu ABD’nin başını çektiği Batı Bloğu ortaya çıktı.
Bu savaştan sonra ABD ile SSCB güçlenerek çıkmış fakat
İngiltere ile Fransa ise güç kaybederek çıkmışlardır. galip devlet olmalarına
rağmen zayıfladılar
60 Milyona yakın asker ve sivil hayatını kaybetti.
Sivil savunmanın önemi artmıştır
Almanya ikiye ayrıldı (Demokratik Almanya ile Federal
Almanya olmak üzere)