3. ÜNİTE ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DENGE STRATEJİSİ (1774-1914)
18. YÜZYILDAN 20. YÜZYILA AVRUPA VE OSMANLI DEVLETİ
(1700’lü Yıllardan, 1900’lü Yıllara Avrupa ve Osmanlı Devleti)
1779- Aynalıkavak Tenkihnamesi (Ruslar ile Osmanlılar arasındaki bir
düzenleme ve ticaret antlaşmasıdır.)
1783- Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi (İlhak etmek: Bir
bölgeyi zor ve baskı kullanarak işgal etmek demektir.)
1789- Fransız İhtilali (İhtilal sonrasında Fransa’dan Avrupa’ya
Milliyetçilik akımı ve Özgürlük düşünceleri yayıldı.)
1791- Ziştovi Antlaşması (Avusturya Arşidüklüğü ile yapılan son
antlaşmadır.)
1792- Yaş Antlaşması (Ruslarla imzalandı. Kırım’ın Ruslara
ait olduğu kabul edildi. Osmanlılar dağılma dönemine girdi. Denge siyaseti
izlenmeye başlandı.)
1798- Fransa’nın Mısır’ın işgal etmesi (Napolyon’un ordusu
tarafından Mısır işgal edildi. Akka Kuşatmasında alınan yenilgi sonrasında
Fransızlar, Mısır’dan geri çekildi.)
1801- El-Ariş Antlaşması (III. Selim’in kurduğu Nizamı Cedid
ordusunun Fransızları yendiği savaştan sonra imzalanan antlaşmadır. Fransızlar
kesin olarak Mısır’dan çekildi.)
1804- Sırp İsyanı (Osmanlı Devletine isyan eden ilk Balkan milleti, daha
sonra Rumlar isyan etmiştir.)
1808- Senedi İttifak (Sultan II. Mahmut ile Ayanlar arasında
imzalanan sözleşmedir. Ayanlar, hükümdara olan bağlılıklarını sunmuştur. Hükümdar
da resmi olarak Ayanların varlığını kabul etmiştir.)
1812- Bükreş Antlaşması (Ruslarla imzalandı. İsyan eden Sırplar
ayrıcalıklar kazandı)
1815- Viyana Kongresi (Avrupa’yı yeniden düzenlemek için
toplanmış bir konferanstır. Fransız İhtilaliyle ortaya çıkan özgürlük ve
Milliyetçilik düşüncelerinin Avrupa’ya yayılmasının önlenmesi kararı alındı.)
1821- Rum İsyanı (Sırplardan sonra isyan eden ikinci balkan milleti
Rumlardır.)
1827- Navarin Olayı (Ruslar tarafından Osmanlı-Mısır
Donanması yakılmıştır.)
1829- Edirne Antlaşması (Ruslarla imzalandı. Rumlar
bağımsızlığını kazandı ve Yunanistan kuruldu. Sırplar Özerklik kazandı.)
1830- Fransızların Cezayir’i alması (Kanuni döneminde Osmanlı toprağı olan
Cezayir, Fransızların işgaline uğradı. Cezayir, Kuzey Afrika’da bulunan bir
toprak parçasıdır.)
1833- Kütahya Antlaşması (Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa ile
II. Mahmut arasında imzalandı. Şam Valiliği M. Ali Paşaya verilmiştir.)
1833- Hünkar İskelesi Antlaşması (Ruslar ile Osmanlılar arasında
imzalandı. Rusların, Mısır İsyanında Osmanlılara yardım etmek amacıyla
İstanbul’a gelmesiyle imzalandı.)
1838- Balta Limanı Antlaşması (İngilizler ile Osmanlılar arasında
imzalandı. Verilen ayrıcalıklarla İngiliz tüccarlar Osmanlı pazarını
kontrolleri altına almışlardır.)
1839- Nizip Muharebesi (Mısır Valisi Kavalalı M. Ali Paşa’ya
bağlı ordu ile Osmanlı ordusu arasında Suriye’de yapılan savaştır. Mısır ordusu,
Osmanlı ordusuna karşı başarılı olmuştur.
1839-Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi (Osmanlılarda halkın
mal, can ve namus güvenliğinin devlet güvencesine alındığı belgedir.
Müslümanlar ile Gayrimüslimler eşit sayılmıştır. I. Abdülmecid Döneminde,
Mustafa Reşit Paşa tarafından ilan edildi.)
1840- Londra Antlaşması (Mısır Valisi M. Ali Paşa sorununu çözmek
amacıyla Osmanlılar, Mısır Hidivliği, İngiltere, Fransa ve Çarlık Rusya’nın
katılımıyla toplandı.) (Osmanlı Devletinin bir iç sorunu olan Mısır Meselesi,
diğer devletlerin meseleye müdahil olmasıyla çözüme kavuşmuştur.)
1841- Londra Boğazlar Sözleşmesi (Osmanlı Devleti, Avusturya, İngiltere,
Fransa ve Çarlık Rusya’nın katılmasıyla toplanan konferansta, Boğazlardan geçiş
meselesi görüşülmüş ve çözüme kavuşmuştur.)
1853-1856- Kırım Savaşı (Osmanlılar ile Ruslar arasında yapılan
savaş. İngiltere ile Fransa, Osmanlıya yardım etmiştir. Osmanlılar ilk bu savaş
sırasında Fransa ve İngiltere’den dış borç almıştır.)
1856- Islahat Fermanı’nın ilan edilmesi (Batılı devletlerin
baskısıyla ilan edilen ve azınlıklık haklarını içeren belgedir. Bu belge;
Batılı Devletlerin, azınlık haklarını bahane ederek Osmanlının iç işlerine
karışmasının önüne geçmek amacıyla ilan edilmiştir.)
1856- Paris Antlaşması (Kırım Savaşını bitiren antlaşmadır.
İngiltere ve Fransa Osmanlı topraklarının koruyuculuğunu üstlenmişler ve
Osmanlı Devleti, Avrupa Devleti sayılmıştır.)
1869- Süveyş Kanalı’nın açılması (İngiltere ve Fransa’nın girişimleriyle
açılan bu kanal sayesinde Akdeniz ve Kızıldeniz birleştirilmiştir. Batılı
devletlerin bu kanalı açmalarındaki amaç Sömürgeleriyle olan bağlantılılarını
güçlendirmek, Sömürgeleriyle olan mesafeyi kısaltmak)
1876-Kanun-î Esasi’nin ilanı (Osmanlı Devletinin ilk Anayasasıdır. 93
Harbi sonrasında II. Abdülhamit tarafından Kanuni Esasiye askıya alındı. II.
Meşrutiyetin ilanıyla tekrar yürürlüğü girmiştir. 1921 Anayasası birlikte
uygulanan Kanuni Esasi, 1924 Anayasasının hazırlanmasıyla yürürlükten
kaldırılmıştır. )
1876- I. Meşrutiyet’in ilanı (Genç Osmanlıların baskıları sonucu II.
Abdülhamit tarafından Meşrutiyet ilan edildi. Meşrutiyet: Hükümdar
ile Meclis’in devlet yönetiminde etkili olduğu modeldir.)
1877-1878- Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) (Ruslarla yapılan bu
savaşta Osmanlı kuvvetleri ağır bir yenilgi almıştır. II. Abdulhamit bu
savaştan sonra Meclisi kapatmış ve Kanuni Esasiyi askıya almıştır.)
1878- Ayastefanos Antlaşması (93 Harbi sonunda Osmanlılar ile Ruslar
arasında imzalandı; fakat Batılı devletlerinin bu antlaşmadan memnun kalmaması
üzerine hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir. Yerine Berlin Antlaşması
imzalanmıştır.)
1878- İngilizlerin Kıbrıs’ı işgal etmesi (Kıbrıs, II. Selim
döneminde fethedilmişti. İngiltere, Berlin Antlaşmasından sonra Mısır’ı işgal
etti. I. Dünya Savaşında Kıbrıs’ı topraklarına kattığını ilan etti. Lozan
Antlaşmasında Kıbrıs’ın İngiltere toprağı olduğu resmi olarak kabul edildi.
1959 yılında İngiltere, Kıbrıs’tan çekildi ve 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti
kuruldu.)
1878- Berlin Antlaşması (93 Harbi sonrasında Osmanlı Devletinin
Batılı Devletlerle imzaladığı ağır bir antlaşmadır. Sırbistan, Karadağ ve
Romanya bağımsızlığını kazandı. Batılı Devletler, Bu antlaşmadan sonra Osmanlı
Devletinin topraklarını korumaktan vazgeçmiştir.)
1881- Fransızların Tunus'u işgali (Osmanlıların Kuzey Afrika’daki Tunus
toprakları işgal edildi.)
1881- Düyun-ı Umumiye İdaresinin kurulması (İngiltere ve
Fransa’nın Kırım Savaşında Osmanlı’ya verdikleri borçları tahsil edememeleri
neticesinde Duyunu Umumiye İdaresi kurulmuştur. Bu idare aracılığıyla Osmanlı
Devletinin gelir kaynaklarına el konulmuştur. Bu gelişmeyle Osmanlı Devleti
ekonomik bağımsızlığını kaybetmiştir.)
1882- Üçlü İttifak’ın kurulması (Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya
arasında ittifak kurulmuştur.)
1882- İngilizlerin Mısır’ı işgal etmesi (Yavuz Sultan Selim döneminde
fethedilen Mısır toprakları bu gelişmeden sonra bir daha geri alınamadı.)
1907- Üçlü İtilaf’ın kurulması (İngiltere, Fransa ve Rusya arasında
ittifak kuruldu.)
1908- Reval Görüşmeleri (Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla
İngiltere ve Rusya’nın bir araya geldiği görüşmelere verilen ad. Bu
görüşmelerden sonra II. Meşrutiyet ilan edildi.)
1908- ll. Meşrutiyet'in ilanı ( İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin
baskıları sonucu II. Abdülhamit tarafından ilan edildi. Meclis tekrar açıldı ve
Hükümdar’ın Meclisi kapatması zorlaştırılmıştır.)
1908- Bulgaristan’ın bağımsız olması (II. Meşrutiyetin
ilanından sonra Bulgaristan bağımsızlığını kazandı.)
1908- Girit’in Yunanistan’a bağlanması (II. Meşrutiyet’in
ilanından sonra bu gelişme yaşandı.)
1908- Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna-Hersek’i ilhak
etmesi (İlhak etmek: Bir bölgeyi zor ve baskı kullanarak işgal etmek
demektir)
1909- 31 Mart Olayı (II. Meşrutiyet yönetimine karşı yapılan
bir ayaklanmadır. Mustafa Kemal’in de görev aldığı Hareket ordusu tarafından bu
isyan bastırılmıştır. Bu isyanda parmağı olduğu düşünülen II. Abdülhamit,
tahttan indirildi ve yerine Sultan Mehmet Reşat Osmanlı tahtına çıkarıldı.)
1911- Trablusgarp Savaşı (İtalya’nın, Osmanlı toprağı olan
Trablusgarp’ı işgal etmesi üzerine çıkan savaştır. Mustafa Kemal halkı
örgütlemek için bu savaşta gönüllü olarak görev almıştır. Derne, Tobruk ve
Bingazi’de mücadeleler verilmesine karşın savaşın genelinde başarılı olunamadı.
Bu savaştan sonra imzalanan Uşi Antlaşmasıyla Trablusgarp toprakları bugün ki
adıyla Libya toprakları kaybedildi.)
1912- Uşi Antlaşması (Trablusgarp Savaşından sonra İtalya ile
Osmanlı Devleti arasında imzalandı. Osmanlıların Kuzey Afrika’daki son toprak
parçası olan Trablusgarp kaybedildi. Yunan tehdidi sebebiyle On İki Ada geçici
bir süreliğine İtalya’ya bırakıldı; fakat İtalya, On İki Adayı hiçbir zaman
Osmanlıya geri vermedi.)
1912- I. Balkan Savaşı (Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ ve
Sırbistan’ın birleşerek Osmanlıya saldırmasıyla başlayan savaştır. Osmanlı
Devleti, bu savaşta Balkan Devletlerine karşı başarılı olamadı ve toprak
kaybetmiştir.)
1913- Londra Antlaşması (I. Balkan Savaşını sonlandıran
Antlaşmadır. Osmanlı Devleti, balkanlarda toprak kayıpları yaşamıştır. Edirne
ve Kırklareli Bulgaristan’a kaybedilmiştir. Midye-enez sınırı bu antlaşmayla
belirlenmişti.)
1913- Babıali Baskını (İttihat ve Terakki Partisinin Osmanlı
hükümetine yönelik gerçekleştirdiği hükümet darbesidir. Babı Ali Baskınından
sonra kontrolü eline alan İttihat ve Terakki Partisi, I. Dünya Savaşının sonuna
kadar devleti yönetmiştir.)
1913- II. Balkan Savaşı (I. Balkan Savaşında, Bulgaristan’ın
diğer Balkan devletlerine oranla daha fazla toprak kazanması ve güçlenmesi bu
savaşın nedeni olmuştur. Sırbistan, Karadağ, Yunanistan ve Romanya birleşerek
Bulgaristan’a saldırmasıyla savaş başlamıştır. I. Balkan Savaşında olmayıp II.
Balkan Savaşında bulunan devlet Romanya’dır.)
1913- Atina Antlaşması (II. Balkan Savaşından sonra Yunanistan
ile imzalandı. Yanya, Selanik ve Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu resmen
kabul edildi.)
1913- İstanbul Antlaşması (II. Balkan Savaşından sonra Bulgaristan
ile imzalandı. Edirne ve Kırklareli’nin Osmanlı toprağı kabul edildi. Meriç
nehri sınır kabul edildi.)
(Doğu Trakya: Rumeli topraklarında, Edirne ile Kırklareli’nin
bulunduğu bölgeye verilen ad.)
(Batı Trakya: Günümüzde Yunanistan’ın kuzeydoğusunda bulunan
Rumeli topraklarına verilen ad.)
1913- Bükreş Antlaşması (Balkan Devletleri arasında yapılan ve II.
Balkan savaşına son veren antlaşmadır.)
OSMANLI TOPRAKLARINI PAYLAŞMA MÜCADELESİ
Osmanlı Devletinin büyük çapta ilk kez toprak kaybettiği 1699 tarihli
Karlofça Antlaşmasıyla Osmanlıların eski gücünü kaybettiği diğer devletler
tarafından görülmüştür.
Karlofça Antlaşmasından sonra Osmanlı Devleti gerileme devrine girmiş ve
Avrupa’daki çekişmelerden faydalanarak denge siyaseti izlemeye başlamıştır.
Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Projesi
1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşmasından sonra II. Katerina döneminde
Rusya, “Yunan (Grek) Projesi” olarak bilinen “Osmanlı topraklarının
paylaşılması ve eski Bizans’ı yeniden canlandırılması” amacına yönelmiştir.
Şark Meselesi (Doğu Sorunu)
Şark Meselesi (Doğu Sorunu): “Osmanlı Devleti'nin ortadan
kaldırılması ve topraklarının paylaşılması” anlayışına verilen ad.
İngiltere ve Fransa Şark meselesini gerçekleştirmek amacıyla Balkanlardaki
milletlerin bağımsızlık mücadelelerini desteklenmiştir.
19. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Büyük Güçler
1800’lü yılların başlarında gerek iç, gerekse dış meseleler nedeniyle büyük
devletlerle sık sık karşı karşıya gelen Osmanlılar, büyük devletlerin
arasındaki çıkar çatışmasından yararlanarak denge politikası izlemiştir.
İngiltere, Fransa’ya karşı Rusya’yı denge unsuru olarak kullanılmış,
İngiltere, Fransa ve Rusya üçlüsüne karşı ise Almanya denge unsuru olarak
kullanılmıştır.
Viyana Kongresi ve Uluslararası Sorunlar
Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan özgürlük ve milliyetçilik
akımlarının Avrupa kıtasına yayılmasını önlemek amacıyla Avrupalı devletler
birleşerek Fransa’ya savaş açmışlardır.
Fransa’yı yenilgiye uğratan Avrupalı devletler, 1815’te Viyana kongresinde
toplanmışlardır. Kongrede milliyetçilik ve özgürlük akımlarının Avrupa’ya
yayılmasını önlemek amacıyla Metternich (Meternik) sistemi kurulmuştur.
Metternich (Meternik) Sistemi:
Fransız İhtilalinden sonra ortaya çıkan Milliyetçilik ve Özgürlük
akımlarının Avrupa’da yayılmasının önüne geçmek amacıyla ortaya konulan bir
sistemdir.
Bu sistem, 1815 tarihli Viyana kongresine katılan İngiltere, Rusya,
Avusturya ve Prusya devletleri tarafından kabul edilmiştir. Fakat 1830 ve 1848
ihtilalleri sonrasında bu sistem önemini kaybetmişti.
Milliyetçilik ve Özgürlük fikirlerinin yayılmasını istemeyen büyük
devletler, bu sistemin tam tersine Balkanlarda çıkan milli isyanlara destek
vermişlerdir.
Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Kurulması
Fransız İhtilaliyle yayılan Özgürlük ve Milliyetçilik akımlarından
etkilenen Balkan milletleri tek tek Osmanlılara karşı milli isyanlar
çıkarmışlardır. İngiltere, Fransa ve Rusya gibi Avrupalı devletler bu
milli isyanlara destek vermişlerdir.
1821’de Mora’da çıkan Yunan isyanı, Osmanlı-Mısır kuvvetleri tarafından
bastırılmasından sonra İngiltere, Fransa ve Rusya bu meseleye dahil
olmuşlardır. 1827'de Navarin’de Osmanlı-Mısır donanması; İngiliz, Fransız ve
Rus donanması tarafından bir baskınla imha edilmiştir.
1829’da Ruslarla imzalanan Edirne Antlaşmasına göre; Yunanistan
kurulmuştur. Yunanistan, büyük Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda
kurulmuştur.
Not: Osmanlılardan ayrılan ilk Balkan milleti Rumlar (Yunanlılar), Balkanlarda
yaşayan diğer milletlerin ayaklanmalarına örnek olmuştur.
Kırım Savaşı (1853-1856) ve Paris Konferansı (1856)
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan Kırım Savaşında (1853-1856)
İngiltere ve Fransa Osmanlıların yayında yer almışlardır.
Bu savaşta ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ilk dış borç İngiltere
ve Fransa’dan alınmıştır.
Rusya’nın yenildiği Kırım Savaşı, 1856 tarihli Paris Antlaşmasıyla sona
ermiştir.
Paris Antlaşmasına göre; Osmanlı Devleti ilk kez Avrupa devletler hukukuna
dâhil edilmiş ve topraklarının bütünlüğü büyük devletlerin garantisi altına
alınmıştır.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)
Sıcak denizlere inmek ve Kırım Savaşı’nın intikamını almak isteyen Rusya
ile Osmanlı Devleti arasında yaşandı.
Savaşın temel gerekçesi; 1876’da İstanbul’da toplanan Tersane Konferansında
alınan kararların Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmemesi üzerine
çıkmıştır.
Ruslar, Osmanlıların Avrupa’daki topraklarını ve İstanbul’u ele geçirmeyi
amaçlamıştır.
Bazı cephelerde başarılı olunmasına rağmen Osmanlı Devleti ağır bir yenilgi
aldı. 1878’de imzalanan Ayastefanos Antlaşmasıyla sona ermiştir. Ayastefanos
Antlaşmasının İngiltere ile Fransa’nın işine gelmemesi üzerine 1878’de Berlin
Antlaşması imzalanmıştır.
Not: Ayastefanos Antlaşması, tıpkı Sevr antlaşması gibi uygulamamıştır.
İstanbul (Tersane) Konferansı (1876):
Balkanlardaki eyaletlerin yönetim koşullarını düzenlemek ve Balkanlardaki
sorunlara çözüm bulmak isteyen İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya, Avusturya ve
İtalya gibi Avrupalı devletlerin baskısıyla toplanan konferanstır.
Bu konferansta alınan kararların Osmanlı Devletince kabul edilmemesi
üzerine Ruslar, 1877’de Osmanlı devletine savaş açmıştır. (93 Harbi çıktı)
Berlin Antlaşması (1878)
93 Harbi sonrasında Ayastefanos Antlaşması’nın yerine imzalanan
antlaşmadır.
Bu antlaşmaya göre; Kıbrıs Adasının idaresini İngiltere’ye bırakılmış,
Osmanlılar Kıbrıs’ı daha sonra da geri alamamıştır. 80 yıl civarında
İngiltere’nin egemenliğinde kalan Kıbrıs adasında 1960’ta Kıbrıs Devleti
kurulmuştur.
1856 Paris Antlaşması’nda kabul edilen “Osmanlı topraklarının bütünlüğüne
saygı ilkesi” Berlin Antlaşmasında yer almamıştır.
Bu antlaşmaya göre; Bosna-Hersek’in yönetimi geçici olarak
Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna bırakılmış, II. Meşrutiyetten sonra
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i ilhak (işgal) etmiştir.
Berlin Antlaşmasına göre; Sırbistan, Romanya ve Karadağ bağımsızlıklarını
kazandı. Elviye-i Selase (Kars, Ardahan ve Batum) Rusya’ya bırakıldı.
Berlin’de Ermeni Meselesi
Berlin Antlaşması’yla ilk kez Ermeni Meselesinden söz edilmiş ve
Ermeniler’e bağımsızlık yolu açılmıştır.
Not: 1853 ile 1871 yılları arasında Avrupa diplomasisi, Kırım Savaşı (1853),
İtalya’nın (1870) ve Almanya’nın (1871) siyasi birliklerini kurmaları etrafında
şekillenmiştir.
Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf Oluşumları
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya ve Almanya 1882’de yakınlaşarak
Üçlü İttifak (Bağlaşma Devletleri) adı verilen birlikteliği kurmuşlardır.
Bu devletler I. Dünya Savaşında aynı Blokta savaşmışlardır.
Üçlü İttifak Devletlerine karşı yakınlaşan İngiltere, Fransa ve Rusya 1907
yılında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) adı verilen birlikteliği kurmuşlardır.
Bu devletler I. Dünya Savaşında aynı Blokta savaşmışlardır.
MEHMET ALİ PAŞA’NIN GÜÇ KAZANMASI
Napolyon komutasındaki Fransız ordusunun Akka Kalesi önlerinde, Cezzar
Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri karşısında başarısız olmasıyla
Fransızlar işgal ettiği Mısır’dan çekilmek zorunda kalmıştır.
1799 yılında düzeni sağlamak amacıyla Kahire’ye gönderilen Kavalalı Mehmet
Ali Paşa, zamanla yönetimi eline almış ve otoritesini Mısır’da kurmaya
başlamıştır bunun üzerine 1805’te Mısır’a vali olarak atanmıştır.
Hicaz’daki Vehhabi İsyanı’nı 1818’de bastırarak hac yolunu açan Mısır
Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa, İslam dünyasında saygınlık kazanmıştır. Bu
gelişmelerden sonra Hicaz ve Habeş valilikleri de Mehmet Ali Paşa’ya
verilmiştir
Osmanlı Kuvvetlerinin Mora İsyanı’nı bastıramaması üzerine Mısır Valisi
Kavalalı M. Ali Paşa, Girit ve Mora valiliklerinin kendisine verilmesi
karşılığında Osmanlı kuvvetlerine yardım göndermiştir.
Vehhabilik:
1800’lü yıllarda Arap Yarımadasında ortaya çıkan, Araplar arasında yayılan
ve günümüzde Suudi Arabistan’ın mezhebi olan akımdır. Aklı reddetmesi ve İslam
ilimlere önem vermesi yönüyle Selefilik mezhebine dayanır.
1818’de Osmanlı Devletine karşı çıkan Vehhabi isyanı, Mısır Valisi Kavalalı
M.Ali Paşa tarafından sert bir şekilde bastırılmıştır.
OSMANLI-RUSYA REKABETİ (1768-1914)
Osmanlı Devleti, 1700’lü yıllardan itibaren sıcak denizlere inme
politikasını izleyen Rusya ile sürekli karşı karşıya gelmiş ve savaşlar
yapmıştır.
1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasına göre; Rusya, ilk defa Karadeniz’e çıkma ve
serbestçe ticaret yapma hakkı elde etmiştir. Bu antlaşmadan sonra Karadeniz
“Türk Gölü” olma özelliğini kaybetmiştir ve Boğazlar artık devletlerarası
hukukun konusu olmaya başlamıştır.
Osmanlı Devleti, 1809'da imzaladığı Kale-i Sultaniye (Çanakkale)
Antlaşmasına göre; Boğazların barış zamanında yabancı savaş gemilerine
kapatılacağını İngiltere tarafından kabul edilmiştir.
Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1833 yılında imzalanan Hünkar İskelesi
Antlaşmasına göre; Rusya, Boğazlardan gelecek bir tehlikeye karşı Boğazların
kontrolünde söz sahibi olmuştur.
Reval Görüşmeleri ve Balkanlar
Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda İngiltere Kralı VII.
Edward (Edvırd) ile Rus Çarı II. Nikola (Nikola) arasında 1908’de Reval
Limanı’nda yapılan görüşmeye verilen ad.
II. Meşrutiyet’in ilan edilmesindeki en büyük dış etken Reval
Görüşmeleri olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Bulgaristan,
bağımsızlığını kazandı.
Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ta İtalya ile savaştığı sırada Bulgaristan,
Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ birleşerek 1912 yılında Osmanlı Devleti’ne
savaş ilan etmiştir. Böylelikle Balkan Savaşları başladı.
Not: Balkan Savaşlarından sonra Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir.
(Osmanlı Devletinden ayrılan son devlet Arnavutluk’tur.)
I. Balkan Savaşı: Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ gibi Balkan
devletlerinin Osmanlı Devletine saldırmasıyla başladı. 30 Mayıs 1913’te
imzalanan Londra Antlaşması’yla sona ermiştir. I. Balkan Savaşından
Bulgaristan’ın daha fazla toprak kazanması ve büyüyerek çıkması diğer Balkan
devletlerini endişeye düşürmüş ve II. Balkan Savaşı’nın çıkmasına neden olmuştur.
I. Balkan Savaşı sonunda Bulgaristan’ın daha fazla toprak alması ve çok
güçlenmesi diğer Balkan Devletleri tarafından tepkiyle karşılanmıştır.
Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın Bulgaristan’a saldırmasıyla II.
Balkan Savaşı başladı. Balkan Devletleri arasında 1913’te imzalanan Bükreş
Antlaşmasıyla savaş sona erdi.
II. Balkan Savaşından sonra Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında 1913’te
imzalanan Atina Antlaşmasına göre; Yanya, Selanik ve Girit’in Yunanistan’a ait
olduğunu resmen kabul etmiştir.
1913’te Bulgaristan ile imzalanan İstanbul Antlaşmasına göre; Edirne ve Kırklareli topraklarının Osmanlı toprağı olduğu kabul edildi.
Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları
Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşı öncesinde, İngiltere ve Rusya ile
ittifak kurma arayışının olumsuz sonuçlanması üzerine Almanlarla 1914’te gizli
ittifak antlaşması imzalanmıştır.
I. Dünya Savaşı başladıktan sonra Osmanlı Devleti, Almanya’nın başını
çektiği İttifak Devletlerinin yanında savaşa girmiştir.