ANADOLU'DA KURULAN I. DÖNEM TÜRK BEYLİKLERİ
Malazgirt Savaşından sonra Büyük Selçuklu komutanlarının
Anadolu'ya yaptıkları fetihler sonrasında kurulan beyliklerdir.
İçişlerinde bağımsız olan I. Dönem Türk Beylikleri,
dışişlerinde ise Büyük Selçuklu Devletine bağlı kalmışlardır.
1-Danişmentliler (1080-1178):
•
Sivas, Tokat, Amasya ve Kayseri dolaylarında
kurulmuş bir beyliktir.
•
Danişmentliler, Haçlılara karşı Türkiye
Selçuklu Devletiyle ittifak yapmıştır.
•
Tokat’ta bulunan Yağıbasan Medresesi,
Danişmentlilere ait bir mimari eserdir. Yağıbasan Medresesi, Türklerin
Anadolu’da kurdukları ilk medresedir.
•
Amasya’daki Hilafet Gazi Kümbeti’de
Danişmentlilere ait mimari yapılardır.
2-Mengücekliler (1071-1228):
•
Erzincan, Kemah, Divriği dolaylarında
kurulmuş bir beyliktir.
•
1985 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine
alınan Divriği Ulu Cami de, Mengüceklilere ait bir mimari yapıdır.
•
Sitte Melik Kümbeti’de
Mengüceklilere ait bir mimari yapıdır.
3-Saltuklular (1072-1202):
•
Erzurum merkezli
kurulan bir Türk beyliğidir.
•
Erzurum’da bulunan Üç Kümbet ve Mama
Hatun Kümbeti Saltuklulara ait bir mimari yapıdır.
4-Artuklular (1102-1231): Üç
koldan meydana gelir.
•
Mardin Artukluları
Mardin dolaylarında hüküm sürmüştür:
•
Hasankeyf Artukluları:
Hasankeyf dolaylarında hüküm sürmüştür:
•
Harput Artukluları:
Diyarbakır dolaylarında hüküm sürmüştür:
•
Diyarbakır Ulu Cami, Malabadi Köprüsü (Silvan),
Zinciriye Medresesi (Mardin), Mesudiye Medresesi(Mardin),
Babüssür Cami (Mardin), Artuklu Hamamı (Hasankeyf) bu
dönemde inşa edilen mimari eserlerdir.
Not: Mekanik alanında önemli
çalışmalarda bulunan ünlü Fizikçi El Cezeri bu beylik
döneminde yaşamıştır
5-Çaka Beyliği:
•
İzmir dolaylarında
kurulan bir beyliktir.
•
Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliği Çaka
Beyliğidir.
•
Bu beyliğin kurucusu olan Çaka Bey, Anadolu
Selçuklu hükümdarı I. Kılıçarslan tarafından öldürülmüştür. (Türkiye
Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan, Çaka Bey’in kızıyla evlidir.)
•
Çaka Bey’in ölümünden sonra İzmir ve çevresi
Bizanslıları kontrolüne girmiştir.
Not: Bitlis merkezli
kurulan Dilmaçoğulları ile Ahlat merkezli
kurulan Ahlatşahlar da Anadolu’nun Türkleşmesine katkıda bulunan Türk
beylikleridir.
Not: Birinci Dönem Türk
Beyliklerini tek çatı altında toplayan Türkiye Selçuklu Devleti, Anadolu’da
Türk siyasi Birliğini sağlayan ilk devlet olmuştur.